pobierz - Uniwersytet Warmińsko - Mazurski

Kilka uwag o stanie refleksyjnej równowagi w Teorii sprawiedliwoœci Johna Rawlsa295sadnie jest twierdziæ, ¿e pogl¹d o pierwszeñstwie cnoty sprawiedliwoœci stanowifundament zaprojektowanej struktury teorii sprawiedliwoœci.Pokazuje siê, ¿e w rozumowaniach Rawlsa pojawiaj¹ siê niejako dwiep³aszczyzny zale¿noœci. Z jednej strony argumentacja mia³aby przekonywaæ,¿e z pogl¹du o pierwszeñstwie cnoty sprawiedliwoœci wywodzone s¹ pozosta³epogl¹dy dotycz¹ce sprawiedliwoœci. Z drugiej zaœ przedstawiona analiza pozwalatwierdziæ, ¿e zale¿noœci pomiêdzy przyjêtymi na poziomie za³o¿eñ pogl¹daminie da siê w prosty sposób zredukowaæ do pogl¹du wyjœciowego.Rawls przypisuje mu rolê odmienn¹, czego dotyczy³a konkluzja o funkcjipogl¹du o pierwszeñstwie cnoty sprawiedliwoœci.Ta zawi³oœæ interpretacyjna ma swoje Ÿród³a w dwóch za³o¿eniach, któreRawls stara siê pogodziæ. Z jednej strony chodzi o strukturê g³oszonychw spo³eczeñstwie pogl¹dów o sprawiedliwoœci. W literaturze przedmiotutwierdzi siê, ¿e nie da siê ich zredukowaæ do powszechnie aprobowanej podstawy.S¹ one bowiem zró¿nicowane. Z punktu widzenia ich struktury kluczowepozostaje zró¿nicowanie stopnia ogólnoœci poszczególnych pogl¹dówdotycz¹cych sprawiedliwoœci. Sprzyja ono powstawaniu powi¹zañ pomiêdzynimi i decyduje o kszta³cie, jaki przybiera ich ogólna struktura. Okreœla siêj¹ mianem sieciowej. Twierdzi siê przy tym, ¿e Rawls tak¹ w³aœnie strukturêpogl¹dów o sprawiedliwoœci zak³ada 19 . O zasadnoœci tego twierdzenia przekonujeprzedstawione w zarysie rozumowanie Rawlsa, w którym, jak wspomina³em,ró¿nicuje siê stopieñ ogólnoœci poszczególnych pogl¹dów przywo³ywanychna poziomie za³o¿eñ, choæ relacje treœciowe miêdzy nimi dadz¹ siêsprecyzowaæ jedynie w niewielkim stopniu (np. w zakresie relacji dobrobytuspo³eczeñstwa do korzyœci wszystkich). Rawls nie wskazuje tak¿e pogl¹duo sprawiedliwoœci, którego funkcja wykracza³aby poza zaprojektowaniestruktury elementów teorii, mimo ¿e przytacza pogl¹dy o mniejszym stopniuogólnoœci od pogl¹du wyjœciowego. Z drugiej strony kszta³t rozumowañ Rawlsa,który tworzy pierwsz¹ z p³aszczyzn zale¿noœci, pozwala twierdziæ, ¿ezak³ada on istnienie takiego pogl¹du o sprawiedliwoœci. Rozumie go jakoswoisty punkt odniesienia do dalszych zabiegów rekonstrukcyjnych. Winienon zostaæ uwzglêdniony wraz z uzasadnieniem w sytuacji pocz¹tkowej, pomyœlanejjako Ÿród³o rekonstrukcji normatywnych pogl¹dów o sprawiedliwoœci20 . Rolê wyznaczon¹ tym za³o¿eniem pe³ni stan refleksyjnej równowagi,w którym s¹dy dotycz¹ce sprawiedliwoœci s¹ przemyœlane. Uzasadnieniemprzemyœlanych s¹dów bêdzie wówczas procedura kszta³towania stanu refleksyjnejrównowagi, która wspó³kszta³tuje opis warunków sytuacji pocz¹tko-19 O. Höffe, op. cit., s. 279. Höffe, od którego twierdzenie to pochodzi, nadmienia, ¿eza³o¿enie to nie jest oryginalnym pomys³em Rawlsa. Twierdzenie dotycz¹ce „sieciowej” strukturypogl¹dów o sprawiedliwoœci przypisaæ nale¿y W.V.O. Quinn’owi. Höffe odsy³a do W.V.O. Quine,Two Dogmas of Empiricism, “The Philosophical Review” 1951, nr 60, s. 20–43.20 Th. Schmidt, op. cit., s. 201 i nast.