pobierz - Uniwersytet Warmińsko - Mazurski

296 Pawe³ Polaczukwej. Mechanizm ten bazuje wszak na za³o¿eniu dotycz¹cym ogólnej strukturypogl¹dów o sprawiedliwoœci.W powy¿szych rozwa¿aniach odnios³em siê do zró¿nicowania stopniaogólnoœci pogl¹dów o sprawiedliwoœci. Wspomniane zró¿nicowanie stanowidla Rawlsa argument za twierdzeniem o mo¿liwoœci interpretacji tych pogl¹dówi ujêcia w ramach jednej koncepcji. Twierdzi³em tak¿e, ¿e s¹ to pogl¹dyintuicyjne. Ta w³aœciwoœæ determinuje rozwa¿an¹ przeze mnie cechê, jak¹jest ogólnoœæ. Intuicyjny charakter pogl¹dów o sprawiedliwoœci dostarczatak¿e innych argumentów za otwartoœci¹ interpretacyjn¹. Pozwala mianowicietwierdziæ, ¿e pogl¹dy dotycz¹ce sprawiedliwoœci s¹ obecne w kulturzepolitycznej. Nie s¹ one jednak zwi¹zane z konkretnymi warunkami spo³ecznymi.Jako zastane mog¹ byæ rozwa¿ane bez kontekstu w postaci rzeczywistychwarunków, w jakich siê kszta³tuj¹ 21 , co stanowi najpewniej gwarancjêich interpretacyjnej otwartoœci.Rawls akcentuje tak¿e inny wymiar zró¿nicowania. Powiada, ¿e ró¿nicew obecnych w kulturze politycznej pogl¹dach o sprawiedliwoœci dowodz¹, ¿ewszyscy maj¹ jak¹œ koncepcjê sprawiedliwoœci i rozumiej¹ potrzebê przyjêciazbioru zasad przypisuj¹cych podstawowe prawa i obowi¹zki 22 . Pokazuje siêzatem, ¿e za twierdzeniem o mo¿liwoœci interpretacji intuicyjnych pogl¹dówsprawiedliwoœci kryje siê za³o¿enie ich zró¿nicowania nie tylko z uwagi nastopieñ ich ogólnoœci. Chodzi o zró¿nicowanie ich treœci, wynik³e ze zwi¹zkówz koncepcjami sprawiedliwoœci. Ods³ania ono now¹ p³aszczyznê analizy stanurefleksyjnej równowagi, do której odniosê siê w dalszych rozwa¿aniachwpierw z poziomu za³o¿eñ. Chodzi o zwi¹zek pomiêdzy zagadnieniem zró¿nicowaniaintuicyjnych pogl¹dów o sprawiedliwoœci a ide¹ konsensu (ang. overlappingconsensus) w zakresie sprawiedliwego urz¹dzenia spo³eczeñstwa 23 .Jej wyrazem jest koncepcja sprawiedliwoœci, która poddaje interpretacji zró¿-nicowane pogl¹dy dotycz¹ce sprawiedliwoœci i ³¹czy je w ramach jednej koncepcjipoprzez stan refleksyjnej równowagi.Zwi¹zek pomiêdzy zagadnieniem treœciowego zró¿nicowania pogl¹dówo sprawiedliwoœci a ide¹ konsensu ma swoje interpretacyjne podstawy m.in.w dokonanej przez Rawlsa ocenie tradycyjnej etyki. Ocena ta stanowi pierwsz¹czêœæ uzasadnienia idei konsensu w zakresie sprawiedliwego urz¹dzeniaspo³eczeñstwa. W literaturze przedmiotu zwraca siê w tym kontekœcie uwagêna granice tradycyjnej etyki, któr¹ charakteryzuje pluralizm pogl¹dów i idei.21 R. Bittner, Die Hoffnung auf politischen Konsens, [w:] Zur Idee des politischen Liberalismus.John Rawls in der Diskussion ed. W. Hinsch, Frankfurt am Main 1997, s. 42–43.22 J. Rawls, op. cit., s. 32.23 R. Bittner, op. cit., s. 42. Mo¿na tu tak¿e rozwa¿aæ problematykê intuicyjnoœci pogl¹dóww kontekœcie idei konsensu. Bittner trafnie spostrzega, ¿e Rawls suponuje intuicyjny charakterpogl¹dów dotycz¹cych sprawiedliwoœci przez wzgl¹d na ideê konsensu w zakresie sprawiedliwejorganizacji spo³eczeñstwa.