pobierz - Uniwersytet Warmińsko - Mazurski

Kilka uwag o stanie refleksyjnej równowagi w Teorii sprawiedliwoœci Johna Rawlsa291politycznego jest kwesti¹ sankcji. Wymierza je ukonstytuowany podmiotzbiorowy, co o tyle problematyczne, ¿e koncepcja umowy spo³ecznej z naturyswej argumentacji zorientowana jest indywidualistycznie. Twierdzi siê, ¿etradycyjna struktura argumentacji kontraktowej stwarza ograniczone mo¿liwoœcirozwi¹zania problemu przestrzegania uzgodnionych w umowie warunków 7 .Powy¿sze niedostatki prowadz¹ do prób przedstawienia organizacji politycznejjako pochodnej interakcji racjonalnych jednostek znajduj¹cych siêw stanie pierwotnym. Tak ukierunkowana analiza hipotetycznych uwarunkowañdaje szersze mo¿liwoœci argumentacyjne od tradycyjnych koncepcjikontraktowych. Rozumowania oparte na schemacie ³¹cz¹cym opis hipotetycznegostanu pierwotnego, analizê interakcji zachodz¹cych pomiêdzy racjonalnymijednostkami oraz przedstawienie powodów, dla których i w granicachktórych rezultat takiej analizy mo¿e uchodziæ za uzasadniony, tworz¹ j¹drotzw. kontraktualizmu interakcyjnego (niem. Interaktionskontraktualismus,interaktionstheoretischer Kontraktalismus). Przeciwstawia siê mu tzw. kontraktualizmdecyzyjny (niem. entscheidungstheoretischer Kontraktualismus),w którym struktura instytucjonalna pomyœlana jest jako wyraz zgody wyra-¿onej przez racjonalne jednostki. Analizê interakcji pomiêdzy jednostkamizastêpuje siê tu racjonaln¹ decyzj¹ podmiotów 8 .Oba typy kontraktualizmu zalicza siê do kontraktualizmu uzasadniaj¹cego(niem. rechtfertigungstheoretischer Kontraktualismus). Przeciwstawianyjest mu tzw. kontraktualizm eksplanacyjny (niem. explanatorischer Kontraktualismus),w którym punktem wyjœcia s¹ istniej¹ce stosunki politycznei spo³eczne. Ich opis poddawany jest analizie pod k¹tem racjonalnoœci jednostek.Rekonstruuje siê w ten sposób scenariusze mo¿liwych reakcji zachodz¹cychw rzeczywistoœci spo³ecznej. Nie poszukuje siê tu zatem odpowiedzi napytanie, w jaki sposób powinny siê zachowaæ podmioty w okreœlonej sytuacji,lecz jakie jest ich faktyczne zachowanie. Taki kierunek argumentacji umo¿liwiawyjaœnienie istniej¹cych instytucji oraz okreœlenie prognozowanych kierunkówrozwoju spo³ecznego i politycznego 9 .Ostatni podzia³ teorii umowy spo³ecznej opiera siê na stopniu, w jakimzintegrowane s¹ w niej przes³anki natury racjonalistycznej. Oparcie siê wy-³¹cznie na nich prowadzi do wyodrêbnienia tzw. kontraktualizmu mocnego(niem. starker Kontraktualismus). Przeciwstawiany mu kontraktualizmw wersji s³abej (niem. schwacher Kontraktualismus) wykracza argumentacyj-7 Ibidem, s. 17–23, 29–31.8 Ibidem, s. 32–35. Schmidt powiada, ¿e kontraktualizm decyzyjny pozyskuje dla swejargumentacji intuicjê, zgodnie z któr¹ instytucje polityczne wymagaj¹ racjonalnej zgody tych,których dotycz¹. Nie jest wszak jasne, jak dalece jednostki dzia³aæ bêd¹ w myœl tej zgody.Innymi s³owy, kontraktualizm decyzyjny nie jest w stanie przedstawiæ w sposób zrozumia³yprzejœcia od stanu pierwotnego do organizacji politycznej uzasadnionej zgod¹ racjonalnych jednostek.W tym sensie argumentacja z tego kierunku nie jest zupe³na.9 Ibidem, s. 35–37; zob. tak¿e szczegó³ow¹ analizê kontraktualizmu eksplanacyjnego (s. 103).