pobierz - Uniwersytet Warmińsko - Mazurski

Kilka uwag o stanie refleksyjnej równowagi w Teorii sprawiedliwoœci Johna Rawlsa297Tradycyjnej etyce przypisuje siê ponadto zorientowanie ku jednostkowemudzia³aniu i cechom charakteru. Powiada siê wszak, odnosz¹c siê do za³o¿eñteorii sprawiedliwoœci zrekonstruowanych z pism jej autora, ¿e tradycyjnaetyka nie pozwala na okreœlenie postawy pojedynczego cz³owieka wobec problemówetycznych, których ilustracj¹ s¹ zjawiska takie, jak ubóstwo czynierównoœci pomiêdzy grupami spo³ecznymi. ród³em tej oceny jest wykraczaj¹cypoza mo¿liwoœci dzia³ania pojedynczego cz³owieka wzrost z³o¿onoœcizjawisk ekonomicznych. Wyraz tych przekonañ stanowi teoria sprawiedliwoœci,w której sprawiedliwoœæ staje siê cnot¹ instytucji. Rozumie siê je jakoregu³y organizuj¹ce porz¹dek wspólnoty. System tych regu³ – okreœlany tak-¿e mianem systemu spo³ecznego – jest przedmiotem politycznego wyboru,który dotyczy zasad sprawiedliwoœci le¿¹cych u podstaw organizacji wspólnoty24 . W zarysowanych warunkach wyrazem etycznie odpowiedzialnej postawybêdzie wybór takich zasad czy te¿ regu³, których stosowanie prowadzi dosprawiedliwego rozwi¹zania problemów uznawanych przez nas za moralniedonios³e 25 . Moment wyboru jest tu o tyle istotny, ¿e staje siê on form¹konsensu dotycz¹cego urz¹dzenia spo³eczeñstwa w tzw. podstawowej strukturzespo³ecznej 26 .Potrzeba konsensu ma swoje g³êbsze uzasadnienie w negatywnej ocenierozbie¿noœci pogl¹dów politycznych dotycz¹cych organizacji podstawowejstruktury spo³ecznej. Ró¿nice œwiatopogl¹dowe, których wyrazem s¹ odmienneprzekonania moralne, religijne czy filozoficzne 27 , s¹ dla Rawlsa now¹okolicznoœci¹ historyczn¹, powsta³¹ w warunkach demokracji i wolnoœci.Okreœla siê j¹ mianem „faktu pluralizmu”. Jego Ÿród³em jest powszechneprzekonanie, ¿e jednolitoœæ œwiatopogl¹dow¹ mo¿na osi¹gn¹æ jedynie poprzezrepresje 28 . Twierdzi siê, ¿e Rawls upatruje w tym przekonaniu szansy dlakoncepcji sprawiedliwoœci pozwalaj¹cej na moraln¹ ocenê porz¹dków spo³ecznych,za któr¹ mog¹ siê opowiedzieæ zwolennicy konkuruj¹cych z sob¹ œwiatopogl¹dów29 . Kosztem realizacji tego zamys³u jest wyeliminowanie spornychproblemów etycznych z rozwa¿añ o sprawiedliwym urz¹dzeniu spo³eczeñstwaoraz doktryn etycznych, które owe problemy podejmuj¹ 30 . Te ostatnienie s¹ uwzglêdniane w mechanizmie kszta³tuj¹cym stan refleksyjnej równo-24 Th. Pogge, op. cit., s. 39-44; R. Bittner, op. cit., s. 41.25 Th. Pogge, op. cit., s. 39. Zob. uwagi R. Bittnera (op. cit., s. 39–41) dotycz¹ce kontrowersjipowsta³ych na gruncie praktycznego zorientowania teorii. S¹ one zwi¹zane z charakterystyk¹teorii sprawiedliwoœci jako koncepcji politycznej.26 Zob. uwagi o podstawowej strukturze spo³ecznej w: P. Polaczuk, Teoria sprawiedliwoœci...,s. 68–72.27 O. Höffe, op. cit., s. 274 i nast.; zob. tak¿e R. Bittner, op. cit., s. 41.28 Pojêcie „faktu pluralizmu” (niem. das Faktum des Pluralismus) oraz jego znaczeniezaczerpn¹³em od Th. Pogge’a, op. cit., s. 43–44.29 Ibidem.30 O. Höffe, op. cit., s. 279.