pobierz - Uniwersytet Warmińsko - Mazurski

360 Bronis³aw SitekNa przewóz zbo¿a nale¿a³o mieæ licencjê, a nie ka¿dy móg³ j¹ otrzymaæ.Klaudiusz uzale¿ni³ udzielenie licencji od regu³ zapisanych przez Augustaw lex Papia Poppaea. Pierwszeñstwo mieli ci, którzy posiadali dzieci zrodzonew legalnych zwi¹zkach ma³¿eñskich (iustum matrimonium). W okresiepóŸniejszym przewoŸnicy byli zwalniani z innych obowi¹zków publicznych 29 .Za zbo¿e p³acono pieniêdzmi pochodz¹cymi z kasy pañstwowej lub miejskiej.Osoby zajmuj¹ce siê skupem dzia³a³y na podstawie umowy, ale byli tozawodowi handlarze 30 . Im te¿ powierzano pieni¹dze publiczne, z którychmusieli siê oczywiœcie rozliczyæ.Ulp. l. 3 opin. (D. 50.8.2.2): Quod de frumentaria ratione in alium usum conversumest, sua causa cum incremento debito restituatur: idque etsi contra absentempronuntiatum est, inanis est querella. Ratio tamen administrationis secundumfidem acceptorum et datorum ponatur. (Ten, kto pieni¹dze przeznaczone na zakupzbo¿a przeznaczy³by na inne cele, powinien je zwróciæ wraz z tym, o cowzbogaci³ siê z tego powodu. Nie ma znacznie te¿, czy powództwo przeciwkoniemu zostanie wniesione wówczas, gdy jest on nieobecny. Œrodkami publicznymipowinno zarz¹dzaæ siê zgodnie z zasad¹ dobrej wiary.)Wed³ug przekazu Ulpiana œrodki publiczne przeznaczone na zakup zbo¿apublicznego nie mog³y byæ wykorzystywane na inne cele. Wydatkowanie ichniezgodne z przeznaczeniem, nawet gdyby nowy cel powi¹zany by³ z realizacj¹innych wa¿nych zadañ publicznych, np. napraw¹ drogi czy akweduktu,rodzi³o zawsze koniecznoœæ zwrotu tych œrodków do kasy publicznej. Bezwzglêdnyobowi¹zek restytucji niew³aœciwie wydatkowanych œrodków publicznychwnika³ z faktu, ¿e zawarta umowa na dostawê zbo¿a oparta by³ana dobrej wierze, podobnie zreszt¹ jak i sk³adanie rachunku z zarz¹du (administrationeratio). Zakres odpowiedzialnoœci obejmowa³ nie tylko kwotêprzedmiotow¹, ale równie¿ wszelkie korzyœci, jakie dysponent uzyska³. Powództwoo zwrot funduszy publicznych wraz ze wzbogaceniem mog³o byæwytoczone nawet pod nieobecnoœæ oskar¿onego. Wed³ug Ulpiana œrodkamipublicznymi powinno zarz¹dzaæ siê zgodnie z zasad¹ dobrej wiary (Ratiotamen administrationis secundum fidem acceptorum et datorum ponatur) 31 .29 Svet. Claud. 18.3-4.19; G. 1.32. Zob. P. Garnsey, R. Saller, The Roman Empire. Economy,Society and Culture, London 1987, s. 87 n.30 Odbiorem nale¿nych iloœci zbo¿a zajmowali siê susceptores, czyli poborcy podatkowi,op³acani najczêœciej raz w roku (C.Th 12.6.9). Prowadzili oni ksiêgi, w których zapisywalipodatników i iloœæ zbo¿a przez nich dostarczonego. Do pomocy mieli pisarzy (scribae), którychw ci¹gu roku podatkowego nie mogli zmieniæ (C.Th. 12.6.27). Pisarze ci niekiedy byli nazywaniannotatores. Wykaz osób zobowi¹zanych do oddania zbo¿a zamieszczany by³ w archiwum prowincjonalnym(tabularii publici) lub miejskim (C.Th. 12.6.27). W ten sposób tworzono obowi¹zkipodatkowe (C.Th. 12.6.27). Zbieranie zbo¿a i podatków w Ÿród³ach nazywa siê collatio.Czynnoœæ ta odbywa³a siê pod nadzorem rationalis Africae (C.Th. 11.7.11), ich zaœ nadzorowalinamiestnicy prowincji. Kontrolê nad ca³oœci¹ sprawowa³ zwierzchnik administracyjny w Afryce(vicarius Africae) (C.Th. 1.15.17).31 B. Santalucia, Libri opnionum di Ulpiano, Milano 1971, s. 145 n.