pobierz - Uniwersytet Warmińsko - Mazurski

Kilka uwag o stanie refleksyjnej równowagi w Teorii sprawiedliwoœci Johna Rawlsa299novum i „szansê” demokratycznej organizacji spo³eczeñstwa. Höffe przekonujetak¿e do innego spojrzenia na problem ró¿nic œwiatopogl¹dowych. Przypomnê,¿e Rawls dopatruje siê w wieloœci œwiatopogl¹dowej przeszkody dlatrwa³ego u³o¿enia relacji spo³ecznych. Tymczasem Höffe dowodzi, ¿e ró¿niceœwiatopogl¹dowe same w sobie nie kreuj¹ negatywnego potencja³u w takimznaczeniu, jaki przypisuje im Rawls. Pojawia siê on wskutek zwi¹zków pogl¹dówna prawo i pañstwo z religi¹, które ani z perspektywy pojêcia prawa,ani te¿ religii nie s¹ konieczne 33 .Polemika z tez¹ trzeci¹ i czwart¹ mo¿e zostaæ przedstawiona ³¹cznie. Otobowiem Rawls zalicza do true and comprehensive doctrines zarówno filozofiêmetafizyczn¹, jak i religiê, czym eksponuje tezê o pierwszeñstwie demokracjiprzed filozofi¹. Innymi s³owy, jednolite spojrzenie na religiê i filozofiê upraszczadonios³¹ interpretacyjnie okolicznoœæ, jak¹ jest z³o¿onoœæ relacji miêdzynimi. Tymczasem obraz tej relacji nie jest tak jednoznaczny, jak mia³oby towynikaæ z ram argumentacji na rzecz pierwszeñstwa demokracji. Pomijaj¹cprzypadek ortodoksyjnego marksizmu – argumentuje Höffe – w najlepszymrazie jedynie czêœæ pojêæ w³aœciwych religii odgrywa w filozofii jak¹kolwiekrolê. Do tego rola pojêæ religijnych absorbowanych przez filozofiê ulega zmianie.Natomiast filozofia prawa czy pañstwa pojêcia takie jak „Objawienie”lub „Zbawienie” nawet wyklucza. Miast tego pojawiaj¹ siê w niej w¹tki obcereligiom monoteistycznym, np. koegzystencja wyznañ w ramach pañstwai jego systemu prawnego. Filozofia – twierdzi Höffe – nie mo¿e uchodziæ zatrue and comprehensive doctrines. Nie opiera bowiem twierdzeñ dotycz¹cychorganizacji podstaw wspólnoty na religii, tj. religia nie determinuje formu³owanychw ramach filozofii politycznej twierdzeñ o fundamentach organizacjiwspólnoty. Zagadnienia religijne mog¹ i s¹ niejednokrotnie jej przedmiotem.Przesta³y wszak byæ jej podstaw¹ najdalej od prze³omu nominalistycznego 34 .Przedmiotem powy¿szych rozwa¿añ by³ stan refleksyjnej równowagi.Przedstawi³em jego charakterystykê oraz odnios³em siê do niego z poziomusystematyki umowy spo³ecznej oraz za³o¿eñ teorii sprawiedliwoœci. Okaza³osiê, ¿e stan refleksyjnej równowagi jest elementem teorii sprawiedliwoœci,który wykracza poza schemat uzasadniania oparty na paradygmacie racjonalnoœcijednostek. Mechanizm kszta³towania refleksyjnej równowagiwzmacnia natomiast ideê wyboru, uznawan¹ przez Rawlsa za integraln¹czêœæ tradycyjnych teorii umowy spo³ecznej. Ustali³em tak¿e, jaki charakterRawls przypisuje intuicyjnym pogl¹dom o sprawiedliwoœci oraz ich miejscew strukturze jego rozumowañ. W œwietle tych ustaleñ pokaza³o siê, ¿e Rawlsprzyjmuje za³o¿enie dotycz¹ce sieciowej struktury intuicyjnych pogl¹dówo sprawiedliwoœci. Wiele argumentów przemawia wszak za tym, ¿e przyjmuje33 Ibidem, s. 275.34 Ibidem, s. 275–276.