Onomasticon 26: Izen ttipiak euskaraz - Euskaltzaindia

88 Patxi Salaberri Zaratiegi
7.1.1.4. [s] eta [c] duten hipokoristikoak
Hipokoristikoek ttikitasuna, maitasuna, hurbiltasuna adierazten dute,
ezaguna den bezala. I txuraz honen aurkako efektua lor tzeko ba tzuetan [s] ibil tzen
da, eta inoiz [c] (ikus Azkue, 1969-I: 195 eta FHV, 191): Man t ziku , Pa t ziku , Manezño…
baina baita Juan t z o, Miel tzo, Unai t z o, Zabier tzo, e.a. Cf., orobat, Nafarroako
zenbait hizkeratan ohikoak diren ka t z ar ro ‘ka txarro, traste handia, zakarra’,
po tzolo ‘biziki potoloa’, t z ar ra , tzerria, t z or ro t z , z okol atea ‘ txokolate zakarra’
etab. Ikus Polgek (1983: 120) Allièrsi ikasitako buxera → buzera-z dioena.
Soinu ez-palatal horiek per tsonaren arabera erabil tzen dira, handitasuna,
gizentasuna edo zakartasuna adierazteko. Errespetua ere egon daiteke tartean,
bai eta mespre txua, trufa edo iseka egin nahia ere, zenbait aldiz. Zernahi
dela, lagun arteko giroan ere erabil tzen dira honelakoak, konfian tza dagoen giroan
alegia. Bestalde, - t z o a tzizkiaren barrenean sartu ditudan zenbait izen
(Ju a n t z o, Mi e l t z o, Unai tzo...) hemen ere sar litezke, oinarria, abiapuntua, Juan,
Miel, Unai gabe Ju a n t x o, Miel txo, Un a i t x o izan direla kontu egiten badugu. Cf.,
gainera, bietan egon behar duen Z a bi e r t z o.
Hauek dira bildu ditudan lekukoak:
– Anastasia, Anastasie → Anastazia: Anastázja (Lan., azkarra). Ez
dakit hemen fran tseseko txistukaria euskal [s] bihur tzeko dagoen ohiturak ez
ote dion eragin. Bi joeren bat-egitea ere izan daiteke.
– Andres → Andrez: Andréz (Lei.).
– Austin → Auztin: Au 9ztín (Done.).
– Basilio, Basi → Bazilio, Bazi: Bazíljo (Lab.; aski gizon azkarra da),
Bázi (ibid., haurretan Baxílikò dei tzen zuten).
– Eusebio → Euzebio: Éu 9zebjò (Lei.).
– Felis → Feliz: Féliz (Am., Luz.), Félìz (Lei.).
– Fermin txo → Fermin tzo: Fe r m ín t z o (Les.).
– Isidro → Izidro, Zidro: Ìzidró (Lei.). Salaburuk (1984: 78) Isidroren
aldaerak-edo diren Zidro eta Xidro aipa tzen ditu.
– Ja bie rt xo → Ja bie r t z o: Jabjér tzo (Ig., franko azkarra da; e txean
Jabjér txo erraten diote).
– Jesus → Jezuz, K e t z u : Jezúz (Amaiurkoa, handia zen; semea Jexúx
da. Anizen ere bazen Jezúz izeneko gizon bizkorra. Arizkunen oraino bada Jezúz
izeneko mutil indar tsua. Iturenen eta Zugarramurdin ere ibil tzen da), K é t z u
(Urroz; aski mutil sendoa da).
– Jose, Jo s et xo, Josemari, Josepe → Joze, Joze tzo, Jozemari, Jozemo,
Jozepe: Jozé (Am., Era tsun (16), Zug.; lehen herrikoa handia da, bigarrene-
(16) Mikel Xoraxuria Erretegi ikasleari zor diot datua.