Onomasticon 26: Izen ttipiak euskaraz - Euskaltzaindia

184 Patxi Salaberri Zaratiegi
Grosclaudek (1992: 60) Biarnoko Blasco «iberiar jatorrikoa» eta franko
berria dela dio. Etorkia, autore honen ustean, euskarazko b e l t z izenondoan bilatu
beharra da «batere dudarik gabe»; Pirinioez iparraldean erabili den aldaera
Brasquet dela gehi tzen du.
Orpustanek (2000: 203) Blasco-rendako proposa tzen duen jatorria ez
da onestekoa nire ustean. Iker tzaile honek dioenez, Blasco Blas-en «forme à diminutif
basque» da, ho ts, Blas + -ko; honen arabera lehena latineko Blasius-etik
atera da eta bigarrena –ko a tzizki hipokoristikoa da. Iglesiasek (2000: 243) dioena
ere («Velasco peut-être du basque belasko, ‘petit corbeau») ezin da on tzat
hartu, ikusi bezala Velasco-ren euskarazko bete-beteko aldaera Berasko delako.
Mi txelenak bil tzen duen aipuan ikusten den moduan (1984: 22), Belasko
erdarazko Belaco-ren euskarazko baliokidea zen:
«E los que vinieron a poblar la tierra de Ayala, dellos eran vascongados
e dellos latinados. E los vascongados llamaban a este don Vela, Jaun Velasco; e
los latinados, don Belaco».
Honek, nolanahi ere, Belasko, euskaraz, hizkun tzaren arau fonologikoekin
akortago den Berasko-en aldamenean bizi zela erran nahi du. Gorrotxategik
(1984: 159-160) azal tzen du Berasco, Berascoi tz izanik arrazoizkoa dela
bele, bela, b e l a t z -endako *L gogorra zukeen etimoa proposa tzea. Zernahi gisaz,
ez du bazter tzen Velasco, Belasco eta euskarazko Berasco zuzen-zuzena akitanierako
Belexco-tik atera zelako ustekaria. Nire iri tzian, berriz, Belasko ongi dokumentaturik
dagoen Vela-tik atera da, eta hau Veila, Vigila bisigodotik (ikus Salaberri,
2003: 158-159). Euskarazko Berasko, bestalde, aipatutako Belasko-tik
atera zatekeen, bokal arteko albokoaren dardarkari tze ezagunaren ondorioz.
– Bernardeska (Bernard(a)): Bernardesca (1347, Orp., 1999: 133).
– Erlandexka (Erlande): Errlandeyxca (Baigorri, 1347, Orp., 1999:
133). Iker tzaile berak, Orpustanek, beste lan batean (2000: 207) Rolandine
i tzul tzen du. Goihene txek, berriz, Erlande edo Errande Arnaldus-etik erator tzen
du. Ikus Berradeko, Errandeko-z min tza tzean erran dudana.
– Enesko: Peru Pastor Enesquo (Artaxoa, 1366, LPN, 438). Irigoienek
(1983: 23) Enesquo-n –sko a tzizkia dagoela dio (oinarria ene dateke, Eneko-n
bezala).
– Fortanesko (Fortaner): Fortanesco («Bielenabe», Atharra tze ustez,
1377, Zier., 1994: 210).
– Gillemeska, Gilemeska (Gillema): Guillemesca Sant Johan (Dg.,
1350, Goih., 1966: 336), Guilemesca de Sant Johan (ibid.).
– Marijoanexko, Marixoanexko (Mari + Joane, Mari + Xoane): Mary
Xoanexco (Bilbo, 1464, Enríquez et al., 1996b, 29. or.), «Mari Joanexco, texedora»
(1470, ibid., 130. or.).
– Marixko, Marisko (Mari): Marixco de aldeco (Ziga, 1539, Eo.p., 1,
89-2). Erra tzun Mariscorena e txea azal tzen da 1726an eta Iruritan hurrengo urtean;
Marisco deitura da Iparraldean: «Aña eta Graxi Marisco» (Bi., He., 2004-
XI-25, 5).