Onomasticon 26: Izen ttipiak euskaraz - Euskaltzaindia

264 Patxi Salaberri Zaratiegi
Lei tzako Jose Fermin > Joxepillin bilakaeran kontuan izan behar da
abiapuntua rm mul tzo heterosilabikoa dela, ez bakarrik dardarkari bakuna. Nolanahi
ere, ez dirudi bilakabide hau hagi tz emankorra izan denik.
Albokoaren palataliza tzeaz den bezainbatez, badira dokumentazioko
ba tzuk irudika tze grafiko hu tsak zirela, ez fonologikoak, pen tsa tzeko arrazoiak
(cf. Done Bikendi Haranako 1308ko Migell eta herri honetako eta Kontrastako
1332ko Llope). Egia da, hala ere, egun Dollores, Polloni -ren moduko
izen ttipiak ohikoak direla, eta ez dagoela zalan tzarik baliabide hau egun erabiltzen
dela eta orain baino lehen ere erabili izan dela. Busti tze honek duen
emankortasuna zenbaterainokoa den ezin dut xuxen erran, baina gazteen eta ez
hain gazteen solasean gero eta usuagoa den yeismoa-k pen tsarazten dit albokoaren
busti tzeak etorkizun bel tza duela, gu txienez [λ] moduan emateak.
Buka tzeko, garbi u tzi nahi dut gertakarion erabileran izan daitekeen
aldea ez dela Iparralde / Hegoalde mugaren arabera finka tzen, izan ere Nafarroa
(edo Nafarroako eremu zabal bat) neurri handi batean mugaz haraindiko hizkerekin
doala irudi baitu, alegia, bereizketa, hein batean segurik, Mendebalde /
Ekialde koordenaden arabera egin beharko dela.
8.6.2. Erabide morfologikoa: a tzizkiak
Lan honetan ikusi dugun bezala, euskaraz hamaika a tzizki izan dira
historian zehar hipokoristikoak egiteko, a tzizki horiek guztiak leku eta hizkera
guztietan bizirik egon ez badira ere. Erran nahi dut ba tzuek hedadura geografiko
eta kronologiko bat izan dutela eta besteek beste bat, baina nolanahi ere,
aberastasun handia egon da, ororen buruan japoniera bezalako hizkun tza batekin
erka tzen badugu, adibidez. Honetan hipokoristikoak egiteko aukerak ugariak
dira, baina beti maitasunezko aldaeraren oinarri tzat har tzen den erroaren
mora kopuruarekin jokatu behar da, a tzizkia bakarra edo ia bakarra (ikus gorago)
baita, [- txan] ebaki tzen dena hain justu ere (ikus Poser, 1984, Milam,
2006)(7). Dena dela, aitortu beharra dago gurean ere urri tze, eskaste bilakaera
bat izan dela, eta egun emankorrak diren berrekailuak gu txi direla.
8.6.2.1. A tzizkien eremu banaketa
Hipokoristikoak egiteko historian zehar aurkitu ditudan a tzizkiak
orokorrak izan daitezke, ia orokorrak, aski hedatuak, mendebaldekoak, ekialde-
(7) Hau ez da guztiz egia; -san eta –sama ere badaude, gu txieneko kontuan, baina ez dakit
a tzizki beraren aldaerak diren edo hiru a tzizki desberdin. Kozasak (2000: 2) desberdin tzat har tzen
ditu eta dio informalena –chan dela, orokorrena -san eta gizalegezkoena («the most polite») –sama.