Onomasticon 26: Izen ttipiak euskaraz - Euskaltzaindia

30 Patxi Salaberri Zaratiegi
available, disregarding morpheme boundaries, but respecting the phonotactic
requiremen ts of the language».
Eun-Sook Kim-ek (1999) lau mul tzo bereizten ditu hizkun tza honetako
hipokoristikoen artean, era tzen diren moldearen arabera. Stonhamen «azterkera»,
erregelen bidezkoa, ez zaio egokia irudi tzen, horietako bat baino gehiago
behar direlako hipokoristikoa labur tze edo «truncation»- tzat har tzen denean.
Azterkera horrek generalizazioa du eskas, gertakari bakarrerako (hipokoristiko
erakun tzarako) lau arau behar direlako. Bigarren, arauak ez du azal tzen zergatik
geldi tzen den jatorrizko izenaren zati bat hipokoristikoaren barnean; hirugarren,
ez du erraten zergatik dituen hipokoristiko a tzizkiak forma desberdinak
(/?is/ edo /is/) oinarriaren arabera, eta, buruenik, ez du zehazten zergatik laburtutako
partea ez den unitatea: fonema ken tzen da kasu ba tzuetan, silabaren zatia
beste ba tzuetan, silaba osoa edo silaba bat baino gehiago beste zenbait aldiz.
Eun-Sook Kim-ek nuuchahnultheko hipokoristiko erakun tza errepikapen
gertakari tzat har tzen du. Izan ere, hizkun tza honetan, familia bereko
beste ba tzuetan bezala, zenbait a tzizkik oinarriaren zati bat errepikaturik egon
dadin galdegiten dute, baina izen ttipien kasuan silaba bakarra geldi tzen da hipokoristiko
a tzizkiarekin, ez beste izenetan bezala errepikatutako zatia, oinarri
osoa eta a tzizkia. Honen arrazoia hipokoristiko erakun tza silababiko oina izatea
da autorearen arabera. Bestalde, errepikapena eragiten duen hipokoristiko a tzizki
horrek berak marka tzen du lehen silabako bokalaren nolakoa eta luzera.
4.11. Banawa
Brasilgo Amazoniasko banawa hizkun tzan, Everetten arabera (1996,
1999), hipokoristikoak egitura silabikoan oinarriturik daude, ez morarenean,
eta bi silaba dituzte: Sábatào → Bátaò, Hóbetò → Béto, Atídekè → Déka (autoreak
ez daki –a hori zeri zer zaion), Sólimào → Rímaò, Téresìna → Sína. Izenok
deikiak direnean bestela azentua tzen dira, baina berdin labur tzen: Batáu, Betú,
Bidú, Deká.
4.12. Akan
Obengek dioenez (1997: 41 eta hurr., 2001: 113, 121-127), Ghana eta
Boli Kostako akan hizkun tzak izen ttipiak osa tzeko bi erabide morfologiko
darabil tza (elkarketa eta errepikapena) eta lau erabide morfofonologiko (ezabaketa,
bokal harmonia, doinu aldaketa eta silaben edo unitate fonikoen luzapena),
zein bakarka edo batean gerta baitaitezke. Elkarketan honelakoak ditugu:
Àkósíá + ési → Àkósíààsí, Èwùràá + èfúá → Èwùrèéfúa, Kbìna + èbó →