Onomasticon 26: Izen ttipiak euskaraz - Euskaltzaindia

194 Patxi Salaberri Zaratiegi
teonimoa deklinatu gabe dagoela onar tzeko (hau jainko izenetan usu agi tzen
da; ikus lan bereko 300 eta 306. or.) eta a tzizkia –te dela errateko egin behar den
urra tsa ez da oso handia.
Bestalde, Gasteizko irakasleak behin teonimoen bukaerako –e datiboaren
hondarki tzat har tzen duen arren (305. or.), «jainko izenek duten ohiko
ezaugarria» dela ere erraten du (Andose, Arhe, Artahe edo Artehe, Baeserte, Baiase,
Buaigorixe, Garre, Herauscorri tsehe, Lahe), «latineko moldeen ai tzinean gibelka
ari zen arkaismoa», gehiago zehaztu gabe, nahiz irudi duen hemen ere datiboaren
bukaera zukeela gogoan, akitanierak ibil tzen zuen datiboaren –ehe edo
–e bukaera (313, 331, 341 eta 373. or.). Cf. Nafarroako S e l a t s e (Gorro txategiren
irakurketa ematen dut, 1995b: 227, 2006: 132; Velazak [1992, 1993: 213, 2006:
60] S t e l a i t s e irakur tzen du), Miñaoko Helasse eta beharbada Mendigorriko Larrahi
edo Larrahe teonimoak (Gorr., 1993b: 153). Iruxon hondarreko honen
biziki irudia den Larahe teonimoa agertu da (Tobalino eta Jimeno, 1998), eta
Izkuen bukaera tzat bokal bera duen I tsacurrinne aurkitu dute (Jimeno, Tobalina
eta Velaza, 1998).
Hauek dira bildu ditudan lekukotasunak:
– Anderete (Andere): Anderete (Olexua, XIII. m., Iran tzu, 253. or.).
Andere, Andore, Andreo-ren hipokoristiko tzat ere har daiteke. Cf. Andere (Artaxoa,
1330, LPN, 294), «Andre, fijo de Pero Franco» (Berbin tzana, ibid., 239.
or.) eta Andreuet.
– A nt xot e (An t x o). I tsasoko Anchoterena oikonimoan agertu da (1543,
Ih.p., 1). Hau –ot(e) a tzizkia dutenen artean ere sar liteke.
– Domikute (Domiku): Domicute d’Artiga (1236, GPrior., 265), Domicute
(Ekoien, I tzarbeibar, 1242, Ira txe, 368, 45. or.).
– Gorrite: Xemeno Gorrite (Irunberri, 1366, LPN, 501). Gorriti –Nafarroako
herria da– izenaren aldaera ere izan zitekeen –e-dun forma, erdarak
eragindako amaierako bokal i txien ireki tzea ezaguna baita gurean (cf. Peruski /
Peruske).
– i tsuste, i t x u s t e (I t s u si . Ikus Irigoien, 1995: 8 eta I txusko sarreran
diodana. Cf. Sancio Aceariz de Ixussi, Adoain, c. 1033, Leire, 25): Ixuste de Ronzasuals
(c. 1119, Goñi, 135), Ysuste Mulatero (Eo., 1366, LPN, 532), Ychuste
d’Olaçabal (1301, DNLO, 113), Ychuste (Sunbilla, 1366, LPN, 529), Ychuste de
Echeuetea (ibid., 531), Ychuste (1358-1359, MD, 1971, 80), Yssuste d’Arozpide,
(Arr., 1388, Ur., 1954: 268). Hauek i t s u , i txu + -ste ere uler daitezke.
– it x u t e (i t s u izen arruntaren aldaera adierazgarria irudi duen i t x u
dukegu oinarrian; cf. I t s u s t e, I txuste): Ichute Echeuerri (Bera aldean, 1366,
LPN, 567).
– Joanete (Joane). Ikus –et, -ete, -eta-ri eskainitako atalean diodana,
izen hau aipa tzean.