Onomasticon 26: Izen ttipiak euskaraz - Euskaltzaindia

Izen ttipiak euskaraz 165
(Touta-nno-(rigis), Adiatu-nnus); ez dakit, dena dela, orain min tzagai dugun –ño
Akitaniako –nno-rekin lot daitekeene tz. Hemen oroitu beharra da –no a tzizki
txikigarria onomastikan ezaguna dela (AV, 470): Arano, Arizno, Artano, Elkano,
E t x a n o eta abar. Uxueko Zaldunaga eta Eslabako Zaldinaga toponimoak ere
aipa daitezke, biak ai tzineko Zaldinuaga batetik atera baitira (Zaldinoaga-tik
an tza; Salaberri, 1994: 916). Errenteriarrak dioenez (AV, 470), -no a tzizki hau
–nn- dokumenta tzen da Erdi Aroan, aipatu Akitaniako a tzizkiaren grafia berarekin.
Honek erran nahi luke –no zaharragoa dela egungo –ño palatalizatua
baino. Ikus Irigoienek dioena, -no, -na-ri eskainitako atalñoan.
A tzizki hau nagusi da egun Iparraldeko hizkera ba tzuetan (ikus Kamino
& Salaberri, 2001) eta, beraz, beste a tzizki ani tz ez bezala, emankorra da
oraino antroponimian. Hauek dira bizirik kausitu ditudan izen ttipiak:
– Anañoa (Ana): Anañua Iribarren (Camino, 2008: 12).
– Bettiño (Betti): «Oseba xahar Bettiño» (Larre, 2001: 329).
– Joanaño, Juanaño (Joana, Juana, Jeanne): Yuanayo (Garazi aldean,
1893, Sat., 1971: 298), Joanaño (Lafitte, 1987 [1944]: 177), Jwanáño (Lan., Luz.).
Lehen herrikoa ofizialki Jeanne zen, baina bistan da izen ttipiaren iturburua
lehenagoko Joana, Juana-n bilatu behar dela. Luzaideko Juanaño ofizialki
[X]uana dateke, baina izen ttipia [j]-z ebaki tzen da.
– Juaniño (Jeanine?, Juana? Nolanahi ere Juanaño-ren baliokidea da):
[J]waníño (Luz.), cf. Zubiri (1990: 236).
– Mariaño, Mariño (Maria, Mari). Mariño Luzaideko Mariñorenia
(1693), Marinoinea (1699), Mariñorena (1773) (Sat., 1961: 217), Mariño (1787,
Au.p., 42, 1850, A.h., 3, 225-226. or.) oikonimoan ageri da; orain Mañóinja
erraten zaio euskaraz, eta Casa Maríño erdaraz. Mariaño Lhandek bil tzen du
(1926: 715), baina ez Marie edo Maria-ren kide tzat, Marianne-ren baliokide tzat
baizik. Azkuek (urterik gabe, 18) «Mariaño, errazu» izeneko erroman tzearen titulua
bil tzen du; E txamendik ere (1988: 121) erabil tzen du izen hau bere eleberrian.
Barbierrek Mariño eta Mariaño hipokoristikoak darabil tza (1987: 113,
154); Duny-Pétrék (1996: 181) Mariaño izena Mariette i tzul tzen du fran tsesera.
– Piarreño, Pierraño (Piarre, Pier, Pierra): Pjerráño (Ami.), Piarreño
(Luz., 1816, Sat., 1961: 219 eta 1969: 74, Barbier, 1987: 96, O tsobi, 1992: 23,
E txarren, 1985: 66), «Piarreño Mogaburu Behauze Goitikoa» (Larre, 2001:
308). E txegaraik Donibane Lohizuneko Piarriño-baita izeneko «ardangela»
jaso tzen du (1926: 121). Ibarrak Pierreño bil tzen du Larrasoañan XX. mendean
(2002: 508); honetan Pierre-ren an tzeko zerbait egon daiteke (cf. Pjér,
Pjérra eta Piarre).
– Preoño, Peoño (Pedro): Preoño («saparreco preoño egunac 2», alegia,
‘Xaparrja e txeko Preoño bi egun’, Sat., 1969: 210). Xarrittonek (Narbai tz, 1999:
6) erraten du P. Narbai tzen aita Peoño Narbai tz zela.