Onomasticon 26: Izen ttipiak euskaraz - Euskaltzaindia

Izen ttipiak euskaraz 51
Eta jarraian, izen berezietara igaroz, honela dio:
«En nombres de persona, como demostró F. Del Valle Lersundi, č podía sustituir
en Guipúzcoa y Vizcaya a una consonante cualquiera o prefijarse a una
inicial vocálica».
Kasu bakanen batean soinu bustiaren errepikapen adierazkorra dugu:
Tx a n t x o, Txa txin, asimilazioaren fruitu ez badira bederik.
Buesak dioenez (1989: 43), baliabide hau ohikoa da mundu hispanikoan
eta beste hizkun tza ba tzuetan. Errusieraz ere, adibidez, badira palatalizazioak
izen ttipietan, baina despalatalizazioak ere bai, noiz nola (ikus Stankiewicz,
1957: 200). Hizkun tza honetan, bestalde, hipokoristiko a tzizkietan
maizkara ager tzen dira soinu palatalak (ibid., 201-202; ikus laugarren atala).
Txekieran, Beider-en arabera (2001: 68), «there is a group of diminutive
[irakur bedi hypocoristic] suffixes composed of two sounds, a vowel and the
consonant /sh/, spelled š. Among the most common examples are –uš, -eš and
–iš […]. In Prague there are the names Beneš, Ebruš and Jaroš in 1348». Ikertzaile
honek dioenez (ibid., 70-71), egungo yiddishean dagoen –she hipokoristiko
a tzizkia Polonierako –sia / -sza (sya ukraineraz eta bielorrusieraz) berrekailuaren
eraginari zor zaio. Polonian yiddishek hartu duen beste a tzizkia
–shi da, baina hau «hypocorisms» egiteko ez, baizik «pet forms» sor tzeko i bili
da. Nolanahi ere, ez da garbi ageri bi terminoen arteko aldea zein den.
Mazedonieran bada palatala bukaeran duen –ush a tzizkia (Gulevska, 2002:
191); polonieran, Kurylowicz-ek dioenez (1967: 7), «(la coexistance de consonne
dure et molle) permet de renforcer l’expressivité de noms hypocoristiques
par la palatalité de la consonne finale lorqu’ils s’opposent aux noms
pleins à consonne dure».
Bestalde, Asiara joanez, hau irakur tzen dut Nepalgo bhasa hizkun tza
dela eta: «A diminutive suffix, -cha, is added to a name when the adresser is older
than the addressee, and it is used freely with both male and female. Depending
on the context, -cha can be either endearing or demeaning» (Shrestha, 2000:
34). Gorago erran bezala, japonieran – t x a n da hipokoristiko berrekailu nagusia;
Hego Afrikako xhoseran ohikoak dira bukaeran –s edo –sh [š] duten izen laburtuak
(ikus laugarren atala).
Porrasen arabera (1986: 543-544), gaztelaniazko izen ttipietan burutzen
diren aldaketak (Alfonso → Poncho, Anastasio → Tacho, José María → Txema,
Eduardo → Guayo, Antonio → Toño, Erminia → Miña…) ordezkapen tzat
hartu behar dira, ez busti tze tzat, gertakari sinkronikoak ez direlako. Autore honek
beronek haur hizkeraren hondartako ematen du helduaroan gauza tzen diren
aldakun tza horiek (ibid., 544):