Onomasticon 26: Izen ttipiak euskaraz - Euskaltzaindia

Izen ttipiak euskaraz 105
nik (Mi t xelet, O txoeta, Semeret...), eta oraindik ere euskaldun diren edo berriki arte
euskaldun izan diren herrietan ager tzen direlako buruenik (Blanquina de yrurcun,
Irur tzun; Sançin de Jaureguigoyhen, Duzunari tze-Sarasketa...). Erran bezala, ez dut
zalan tzan jar tzen a tzizki hipokoristiko horietako ba tzuen etorkia gure inguruko
latin hizkun tzetan bilatu behar dela, ez eta euskararen auzo horietan usaiakoak
zirela ere, zeren Hasselrotek dioenez (1957: 14) «les suffixes hypocoristiques
s’empruntent avec la plus grande facilité d’une langue à l’autre». Bego hau garbi.
Ondoko a tzizki eta lekukotasunak aurkitu ditut:
7.2.1. -(a)ga, -(a)ge
– Katalinaga (Katalin, Katalina): «Yten mando a Catalinaga de Basauri
yja de Sancho de Basauri» (Oñ., 1520, Zu., 1998: 406). Cf. Mi txelenak (AV-en
eta bestetan) –aga-ren balioaz dioena, antroponimoei i txekita ager tzen delarik
(Feloaga).
– Paskoalage (Paskoala): «Pascoalague de Muniue, e si la dicha Pascoallague
[…]» (Mark., 1513, Enríquez, 1989, 48).
Irigoienek (1995: 25) Bilboko auzoa den Txurdinaga-n Txurdin pertsona
izena eta –aga a tzizki toponimikoa daudela uste du, eta badirudi hizpidean
dagoela. Nolanahi ere, mendebaldeko euskara min tza tzen den alderdian
Katalinaga eta Paskoalage izateak Txurdinaga-n an tzeko zerbait ez ote dagoen
pen tsarazten dit. Euskal toponimia pixka bat ezaguturik, ordea, uste dut hobe
dela Begoñako auzoan –aga toponimikoa ikustea, oraingoz bederik.
7.2.2. -(a)ndo, -(a)nda
A t z i z k i a –ndo, -nda dela irudi du (cf. toponimian ager tzen den Zubindoa
eta Azkuek Morfología Vasca-ko 204. orrialdean bildu Orbarako xubingoa).
Hau honela bada Garzando, O t x a n d o, O t x a n d a -ren modukoak *Garzeando
(< Garzea + -ndo), O txoando (< O txoa + -ndo), O txoanda (< O txoa + -nda) bezalakoetatik
atera izanen dira, -oando, -oanda segidatik alegia. Honek, dena dela,
aipatu izenendako balio dezake, baina ez dirudi oilasko, oilanda-ren moduko
izen arruntak oiloa + -sko, -nda-tik irten zirela pen tsa daitekeenik. Azkuek (MV,
200-202) –anda (exkanda ‘hari tz txikia’ < arizkanda; oilanda, urdanda; Garibaik
bildu zuen O t x a n d a ere jaso tzen du: Artekalean andra O txanda Gabiolako)
eta –ando aipa tzen ditu, bai eta horiekin erlazionaturik dauden –kanda, -kando
ere, -anga, -ango-z landara. Zernahi dela, -ngo, -nko (erronkarierazko aldaera)
a tzizkia ere ematen du (ibid., 204), ho ts, gorringo, zuringo (gorrinko, zurinko),
po txingo – po txongo ‘pu tzu ttikia’, xubingo eta zorongo ‘eroxka’ hi tzetan duguna.