Onomasticon 26: Izen ttipiak euskaraz - Euskaltzaindia

Izen ttipiak euskaraz 65
(Zior tza, 1508, Enr. & Sar., 1989, 23, 245. or.), Cherute (ibid., 279. or.), Cheru
de Corta (Legazpi, 1513, Aierbe, 2006, 290, 273-274. or.). Jose Lezamizen (1654-
1708) Vida del Apostol Santiago liburuko Gabon kanta honetan ere ageri da
Txeru: «Ma txiniko / zer dio, Txeru? / A tzorik ona / ze barri dogu?» (Kal tzakorta,
1999: 135).
– Petiri → Pe t x i r i. Ez da segurua, bakarrik Aranoko 1726ko Pechiri
oikonimoan aurkitu dudalako, eta, bistan da, grafia horren azpian Pettiri-ren
moduko bat egon daiteke.
– Sante (Sante d’Echeuerria, Lesaka aldean, 1366, LPN, 567) → Txante:
Chante d’Ayduri, Chante de Salduriz (Bera aldean, 1366, LPN, 567).
– S a nt s o → Tx a n t x o: Chancho Ylundain (Al tzorri tz, 1796, Elo.p.,
47, 171).
– Urdin(a) (Hurdin, Oñ., 1489, Ugarte, 1973: 369), Urd i n t xo → Txurdin,
Txurdina, Txurdin txo: «Churdincho yerno de Johango» (Les., 1423; Jiménez
de Aberasturi, 1980: 393), Churdin Aguirre (Oñ., 1489, Urkixo, 1912: 57), Churdin
(em., Oñ., 1489, Zu., 1994, 34, 249. or.), Churdin de Herremiritegui (ibid.,
254), Churdyn de Viluao (em., Mark., 1507-1510, Enr. & Sar., 1989, 26, 331. or. =
Churdina), Churdina (Mark., 1507-1510, Enr. & Sar., 1989, 26, 331. or. = Churdyn
de Viluao), Churdin de Ardança (Mark., 1511, Enríquez et al., 1997, 173. or.),
Churdyn de Araxola (Dur., d.g., Hid. et al., 1989c, 231, 1033. or.).
Irigoienek dioenez (1995: 25), Bilboko Txurdinaga (Txurdínaga) auzo
izena ere Txurdin-etik atera da; -aga «toponimikoa» da a tzizkia bizkaitar euskaltzainaren
arabera. Cf., dena dela, mendebaldeko euskara egiten den alderdiko
Katalinaga eta Paskoalaga (edo Paskoalage), -(a)ga a tzizkiari eskainitako atalñoan.
E tsainen Churdinena, Churdiñena azal tzen da 1640tik 1644ra (Ue.p.,
40-41).
Oikonimian ere aurki tzen dugu tz > tx pausoa: Churgincorena (Ororbia,
1614, Jimeno, 1989: 308), Marimochenea (Azp., 1821, Ba.h., 1, 92, 65. Hau
ez da segurua, Marimo tzenea-ren moduko baten transkripzioa izan daitekeelako),
Ar o t x , Aun txaia (Zarai tzun; Mi tx., 1967: 167), Loren tx (O tsagabia, Artola,
2006: 226), Aro tx (Garaioan orain; Camino, 1995: 88. 1774an Arozarena zen
[Au.p., 37, 30] eta 1795ean Arochena [Oi.p., 78]), Aró txan i txéà (Goi.; aro tzak
izan dira eta oraindik ere hala dira). Orobat e txe izenetatik eratorritako izengoitietan:
Erra tzenea (e txea, Sunbilla) → E r r á t x o, Komen tzane → Komen txa (Ezkurra,
Peru., 1996: 158). Perurenak berak (1996: 165) bil tzen duen Beiñes leitzarraren
ber tso batean Joxe “Ian tzi mo tza”-ri Ia n t x i erraten zaiola ikusten da.
Zenbait aldiz ez dakit zein den oinarrian dagoen izena:
– G at x i. 1705eko Gabon kanta batean ageri da: «Goazen gu ere, Petiri:
/ Pascoal ez dek agiri: / ardiaz kontu dadukala / esan zeagot Ga txi’ri» (Kaltzakorta,
1999: 135). Gar tzi(a)-ren izen ttipietako bat da?