Onomasticon 26: Izen ttipiak euskaraz - Euskaltzaindia

Izen ttipiak euskaraz 59
– A nt s o (Anso d’Echevelce, Donu., 1395, Doc.Gasc.II, 265. Cf. Oihenarten
28. a tsoti tza: «Anxo limosnari, vrde eba tsiaren oinac demaza beharrari».
Irigoien, 1992: 34; Txillardegik [1971: 34] An t x o transkriba tzen du) → Antxo
(12): Ancho Berari (Orreaga, 1366, LPN, 488), Ancho Oppuca (Dg., 1396,
Doc.Gasc.II, 281), Ancho Erran tz d’Aguerre (Dg., 1397, Doc.Gasc.II, 283), Ancho
(Sen., 1415, Goih., 1966: 57). Behin Ancho-k eta Anto-k per tsona bera izendatzen
dute: Ancho Lucra –Lucea irakurri behar dela irudi du– eta Anto Luçea
(Lesaka-Bera, 1359, MD, 1971, 81). Ez dut konpreni tzen zergatik azal tzen duen
Orpustanek (2000: 194, 205) horrelako mesfidan tza Anso (Anso, Ansso baxenabartar
irakaslearen hi tzetan) eta S a n t x o (Sancho) bat-ber tzat har tzeko orduan.
Cf., erraterako, Jaun Anso Miqueleiz (Uterga aldea, 1221, GPrior., 179) = Don
Sanso Miqueleiz (1226, ibid., 192).
– Domeka → Txomeka: Chomeca (NVP, 586).
– Domenga, Domenia → Txomen: Chomen (Ber., 1547; Del Valle,
1933: 179-180).
– Dota → D o t x a t o: Dochato (Dg., 1412-13, CPBN, 104. or.).
– Elena → Txelena: Chelena (Ber., 1547; Del Valle, 1933: 179).
– Esteban → Txesteban: Chesteban (Deba, 1525; Del Valle, 1934: 193).
– Ferran → Txerran, Txarran: Cherran de Leyçaola (Deba, 1436,
Her. & Bar., 2006, 34, 119. or.), Cherran de Vrquiaga (Dur., 1453, Hid. et al.,
1989d, 1, 3. or.), Cherran de Yndo (Deba, 1465, Her. & Bar., 2006, 59, 196.
or., 1482, Bar. & Her., 2006, 3, 18. or. = Ferrando de Yndo, ibid., 26, 47. or.),
Cherran Cherran (Oñati aldean, 1496, Lu. & Zu., 2001, 95, 52. or.), Charran
de Vrquiaga (Dur., 1512, Hid. et al., 1989c, 169, 747. or.), Cherran de Leyçaola
(1518-20, Deba, Fdez. & Mont. & He., 2007, 110, 533. or.), «Cherran, hijo
del dicho Pero Ochoa» (Arra., 1520, Le. & G., 1998: 234), Cherran yxur (Betelu,
1520, J.p., 5), Cherran (Gesala tz, 1521, J.p., 5), Cherran (Deba, 1525;
Del Valle, 1934: 193). Mi txelenak (FHV, 70) ‘Fernandito’ adiera ematen dio
Txerran-i.
– Fortuño, Ordoño → Txordon, Txorron: «Chorron de Çubiate el
Mayor» (Are txabaleta, 1497, Le. & C. & La., 16, 196. or.), Chorron de Çubiaurre
(Lein tz, 1497, Le. & C. & La., 19, 218. or.), Chordon (Lekeitio, 1520, Enríquez
et al., 1992b, 267, 923. or.), «Ausso Chordon arz orri / ta nic yñes dayda». Erdarazko
i tzulpena hau da: «Ten Hordoño a esse osso, / y yo haré huyda» (RS, 1596, 422),
Chordon (Del Valle, 1933: 176). Txordon > Txorron pausua ez da segurua, baina
bai egian tzekoa (cf. Fernando > Ferrando, Ferranddo), nahiz rd mul tzoa euskaraz
(12) Hau ez da erabat segurua, zeren, Irigoienek (1987: 198) dioen bezala, Erdi Aroko
Sancho izena Sanço-tik atera baita (honen aldaera adierazkorra zatekeen), eta hau, lehenago,
Santio-tik. Beraz, bilakaera Sanctio > Sanço (San tzo-ren tankerako zerbait, oker ez banabil) >
San txo > San tso ( txistukari asimilazioz) > An tso ( txistukari disimilazioz) izan zitekeen. Kasu
honetan A n t x o zuzenean San txo-tik atera zela pen tsa daiteke; honela izateko tz, A n t x o A n t s o -ren
aldaera adierazgarria izan beharbidean balio bereko forma li tzateke.