Onomasticon 26: Izen ttipiak euskaraz - Euskaltzaindia

Izen ttipiak euskaraz 263
hemen, dr mul tzoa dela, ez d hu tsa (cf. Del Vallek jaso tzen duen Chaxi = Doña
Grazia), r horren izaera zein baita ere.
8.6.1.6. Hor tz hobietako sudurkariaren busti tzea ([n] > [])
Bildu ditudan gertakari honen lekukotasun gehienak Euskal Herriko
ekialdekoak dira, Iparraldekoak eta Nafarroakoak; azken honetan mendebalderenik
opa tzen ditugunak Goizuetakoak dira batetik, eta Irur tzun-
Basaburuetakoak bestetik. Hemendik sartalderan tz badira sudurkari bustia duten
izenak: Martiñ Uztapideren lanean, Joxepiña (→ Piña) Astigarraga-Asteasun,
Austiñ(a), Fermiña, Joakiñ, Kattaliñ, Xaturdiñe Perurenak Lei tzan eta Goizuetan
bildutakoetan…, baina kasu hauetan ez dakit palatalizazioa adierazkorra den,
aurreko bokal sabaikariak sudurkariari eragin dion, ho ts, automatikoa den, edo
biak batean azal tzen zaizkigun. Nolanahiko gisan, irudi du emakume izenak
behinik behin, ho ts, Fermiña-ren tankerakoak adierazkorrak direla, Juan Jose
Zubiri lankideak diostanez, ohikoa Joakina, Martina erratea baita Goizueta alderdi
horretan. Iñaxio, Iñaxi-ren modukoak, bestalde, arruntak dira Gipuzkoan
ere, Nafarroan ez ezik.
8.6.1.7. Dardarkarien eta albokoaren palataliza tzea ([r], [r ], [R], [l] > [λ])
Dardarkariaren palataliza tzea, ho ts, alboko sabaikari bilaka tzea
ekialdeko tzat har daitekeela dirudi, ditudan datu historiko bakanen arabera,
baina edozein modutan gai hau, hemen uki tzen ari naizen beste ba tzuk bezala,
hobeki eta sakonkiago aztertu beharra dago. Nire datuen arabera Aulli,
Malliato… Ul tzamatik ekialdera azal tzen dira, baina Aramaio–Arra tzolan Pillo
dugu 1498an, eta Aizpitartek Pello bil tzen du XVIII. mendean. Luzaiden,
bestalde, Pello lekuko tzen eta erabil tzen bada ere, egun Peio da usaiako aldaera
eta Pelo ere ezaguna da (6). Peio XIV. mendean aurkitu dut lehen aldiz,
Nafarroa Beherean. Kontuan eduki behar da Iparraldean Pei, Peir, Peis, Pes
ezagunak zirela Erdi Aroan, eta agian aldaera horiek zer ikusi izan zuketela
Peio-ren sorreran. Ain tzat hartu behar da, berebat, eta ikusi bezala, horzkari
ahostuna palataliza tzea gertakari ezaguna dela, eta menturaz honek ere eragina
izan dukeela aipatu aldaera horren sorreran (cf. Pedro > Predo > Preddo >
*Peddo > Peio).
(6) Baliteke aldaera honek nolabaiteko adiera edo ku tsu handiagarria izatea, baina galdekatu
dudan berriemaileak ez du gure susmo hau baie tsi. Cf. Lafittek (1987 [1944]: 149) aipa tzen
dituen Manana ‘grosse Marianne’ (Mañaña), Tote ‘gros Joseph’ (Ttotte). Hala ere, Lhandek
(1926: 853) «Pele dimin. de Pierre (prénom)» dakar; honen aldamenean, ordea, Pelle ere aipa tzen
du (ibid., 854). Barbierrek (1987: 128-129) eta O tsobik ere (1992: 166) Pelo darabilte.