Onomasticon 26: Izen ttipiak euskaraz - Euskaltzaindia

Izen ttipiak euskaraz 163
7.2.49. -lot (< -lo + -ot / -t)
– Garzilot (Garzi): Garcia Garceyz de Garçilot (Lukin, 1330, LPN,
277). Zalan tzazkoa da; cf. Domenga Garcia de Garcia Lot (ibid).
7.2.50. -nko, -ngo
Gorago, –(a)ndo, -(a)nda azter tzerakoan ikusi dugun bezala, Mitxelenak
–nga a tzizkia inoiz –nda-tik atera dela uste du (urdanda > urdanga).
Irigoienek (1995: 22), ordea, urdanga urde-tik erator tzen du zuzenean, ho ts,
urdanda-tik igaroarazi gabe, eta honetaz landara gorrinko > gorringo, zurinko >
zuringo, luzanga / luzanka (‘luxea’ edo) eta txardango ‘karobian harria mugitzeko
ibiltzen den makilarik txikiena’ / txardanko ‘zurezko ma txarda txikia’ ere
aipa tzen ditu. Zernahi dela, a tzizkia ez da batere emankorra, antroponimian
behinik behin. Mendiga txak (in Irigoien, 1957: 154) xamarinko «que se llama el
potro y caballo pequeño», xibinko «puente pequeño ó puentecico» bil tzen ditu,
ho ts, zamari-ren eta zubi, zibi-ren txikigarriak.
– A rt x a n g o (< *Gar txango). Irigoienek (1982: 628) Irunberriko 1366ko
Miguel Archango deizioaren bigarren osagaia Garzea, Garzia-ren eratorrietan
sar tzen du eta Lupanco-rekin (Lupo-tik) pareka tzen.
– Lupanko: Lupanco (1027, CSM, 181). Irigoienek dio (1983: 23) hemen
Lupa- + -nko ditugula, eta oinarria Lupo-tik atera dela, «euskaraz bete tzen
den erregelaren arabera» (23), ho ts, -o- > -a- aldakun tzaren arabera. 1995eko
lanean (22) berriz ere etimologia bera proposa tzen du.
– ot x a n k o, o tsango (O t x o (a), O t s o (a)): Johan Ochanquo (Artaxoa,
1366, LPN, 437). Irigoienek (1983: 23) oinarrian O txa- izena dagoela dio, eta
hau o t s o ‘o tsoa’-ren busti tze adierazkorra dela; Enenko (Ennenco) ere aipa tzen du.
E txalarren Osango izeneko e txea ageri da XIX. mendean, O tsángo ebakia egun
(Ap. & Sal.).
7.2.51. -no, -na
Irigoienek (1995: 21) –no eta –ño bat-bera direla uste du; bigarren hau,
Bizkaiko euskal tzainaren arabera, palatalizazio adierazkorraren ondore dateke.
Amañi-n ageri den –ñi a tzizkia –ño-ren aldaera tzat ematen du.
(23) Erreferen tzia oker ematen du; izen hau azal tzen den agiria ez da 92.a, 181.a baizik.