Onomasticon 26: Izen ttipiak euskaraz - Euskaltzaindia

108 Patxi Salaberri Zaratiegi
Errenteriakoak bildutako eleei bizardo ‘bizarduna’ edo, gurdo ‘guria, biguna’ (<
guri ‘gan tza’) eta ezkerdo gehi tzen dizkie.
Irigoienek (1995: 4-6) Bizkardo («la casa de labor de Bizcardo Arteche»,
Gipuzkoa, 1857), Ezkerdo (Garcia Ezquerdo, Valbanera, 1108) eta Gogordo
(«la casa de labor de Gogordo», Gipuzkoa, 1857) –do-z osatutako tzat ematen
ditu. Zernahi dela, Ezkerdo izengoitia izan daiteke eta Bizkardo, Gogordo toponimoak.
Mendebaldeko euskararen bizardo ‘bizarduna’ eta ugerdo ‘zikina,
zoldaz betea’ izenondoak, Lapurdo toponimoa (> Lapurdi) eta Ilurdo, Ilurde
antroponimoak ere aipa tzen ditu. Bizkaiko euskal tzainak –do hau –to bera ote
den galdegiten dio bere buruari (ibid., 5) eta eran tzuten –r-ren ondoko
ahostun tzea arrunt gertakari zaharra dela euskaraz. Ossau ibarreko Erdi Aroko
dokumentazioan –dolo, -dot a tzizki hipokoristikoak ageri dira (Johandolo,
Joando), -olo eta –ot hu tsa dutenen aldamenean (Arramonolo, Johanolo… Ikus
Irigoien, 1995b: 31-32).
Hugaldek (2002: 332-333), de Rijken oina tzetan muga adlatiboaren
marka azter tzen duenean, erraten du ezkerdo-n eta ugerdo-n azal tzen den –do
a tzizkiak igurzkari ahoskabe ondoan –to aldaera duela (koipezto, pekazto), eta
beti gorpu tz ezaugarri gai tzesgarria adierazten duela. Espainoleko zurdo ‘ezkerra’-n
dagoen bera dela gehi tzen du eta ez duela etimologia ezagunik.
J. Gorro txategik (2003: 31, 33) erraten du Hagenbacheko zilarrezko
xaflak kausitu arte ez zela segurua akitanieran –do- a tzizki beregainik ba ote
zegoen, nahiz Gisondonis (dat.) eta Sembedonis (gen.) lekukoturik egon, eta, nik
atalño honetan egin dudan bezala, sudurkari ondoko ahostun tze tzat har zitekeela
gehitu. Orain, ordea, Carerdonis (gen.) eta Sembedonis (gen.) ikusirik, garbi
dago akitanieran –do a tzizkia bazegoela, Gasteizko irakaslearen iri tzian. Hogeita
hamar urte lehenago Andersonek (1973: 233) illurdo Ascoliko illurtibas-ekin
lotu zuen (eta Berástegui Italiako hiri horretako bron tzeko bilustibas-ekin; oroitu
beharra da agerdo eta burdo ere ageri direla Turma-n: nalbeaden agerdo f[ilius] /
ordumeles burdo f[ilius]).
Hurrengo lekuko hauek bildu ditut:
– Joando, Juando (Joan, Juan). Labaiengo Juandonea (1726), Joándenià
([j], egun) oikonimoaren oinarrian da.
– Ma txindo (Ma t x in). Gain tzako 1568ko Machindo-n dago (HA.p.,
2), eta Aldazko 1726ko Machindena-n ere bai, an tza duenez.
– Migeldo (Migel). Aurizko Migueldorena oikonimoan ageri da,
1794an eta 1796an (Sat., 1961: 218 eta 1965-1966: 33).
– Zabardo (zabar ‘u tzia’, ‘nagia’, Irigoienen arabera [1995: 4]): Zauardo
submerinus (Lea txe, 1193, VM, 36). Cf. Fortunius Çabarra de Baranin (Bara-