Onomasticon 26: Izen ttipiak euskaraz - Euskaltzaindia

12 Patxi Salaberri Zaratiegi
ez da hau leku egokia horretarako; nahi duenak Isaacs (1975), Rosaldo (1984),
Alford (1988), Arno (1994), Rymes (1996), Herbert (1999), Aceto (2002) eta Tai
(2006) ikus di tzake.
3.4. Badea mailarik hipokoristikoetan?
Irudi luke badirela hipokoristiko ba tzuk «goiko» maila iri tsi dutenak, hala
nola Jose txo, Pa txi, Pello, Astarloaren Ma t xin -ez landa, izen ttipien artean badirela
aldeak, denak ez direla maila berekoak. Hau beste hizkun tza ba tzuetan ere gertatu
da; alemana dela eta, erraterako, honela min tzo da Naumann (1976: 2):
«So sind Vornamen wie Fri tz (aus Friedrich), Heinz (aus Heinrich), Lu tz (aus
Ludwig), Hans (aus Johannes), Bernd (aus Bernhard), Kurt (aus Konrad) und
viele andere heute bei uns gebräuliche Vornamen allmählich aus dem nichtoffiziellen
in den offiziellen Namengebrauch hinübergewachsen».
Ikus, orobat, Debus (1988: 28). Nik irudipena dut Ixaxkun eta Pello
maila eta giro banatako hipokoristikoak direla, eta, horregatik, lehena gehienbat
e txera eta lagunartera mugaturik dagoela, Armasek (1974: 196) «intimitatea» deitzen
duena behar duela, eta bigarrena, berriz, jende aurrean lasai ederrean ibil
daitekeela. Wierzbickak 1992ko lanean (225. or. eta hur.) argi bereizten du aldaera
laburtu, arautu eta onartua duten izen ttipien (Benjamin → Ben, William →
Bill, Gillian → Gill) eta holakorik ez dutenen artean (Sebastian → Bas, Cheryl →
Che), izan ere, bata erabili edo bestea erabili, balio pragmatikoa hagi tz desberdina
baita. Hola bada, ingelesez askoz markatuagoa da Sebastian edo Cheryl errateko
Bas edo Che erabil tzea Benjamin adierazteko Ben erabil tzea baino. Shortek (1983:
35) erraten du Ingalaterrako Essexen, mutiko izenetan, silaba bakarreko hipokoristikoak
direla nagusi (Bob eta Rob < Robert, Ed < Edward, Gar < Garry < Gareth,
Ken < Kenneth, Tel < Ter < Terry < Terence), -i akabaila dutenen aldean, hain
zuzen ere bukaera hori daukatenetako ba tzuk (Berney, Danny, Garry, Terry, Tony)
oinarrizko bilakatu eta bokal palatalaren bidezko erabidea galarazten dutelako.
Kanarietako gaztelanian ere badira neutral tze bilakaera hori nozitu duten izenak
(Morera, 1991: 207-208, 215): Chona (< Concepción), Lola (< Dolores), Pancho (<
Francisco), Pepe (< José)…; beste ba tzuk, berriz, hipokoristikoak dira oraino: Chago
(< Santiago), Chichín (< Jesusín < Jesús?), Lele (< Andrés).
Nik susmoa dut gurean ere badela irudi tsuko zerbait, gauza ber-bera ez
den arren, ingelesak eta gaztelaniak han-hemen eta euskarak Euskal Herrian
izan duten eta duten estatusa guztiz desberdina delako, jakina den bezala. Puntu
honetan, apika, hipokoristikoez eta «bir-hipokoristikoez» min tzatu behar genuke,
ho ts, hipokoristikoen hipokoristikoez. Mul tzo honetan, beharbada, Birjinia
→ Biki, Dominika → Domi → Momi, Edurne → Nune; Josune → Totune →