Onomasticon 26: Izen ttipiak euskaraz - Euskaltzaindia

Izen ttipiak euskaraz 225
– Markesuela (Markesa): Marquesuela (Ablitas, 1353, Ur., 1961: 165).
Llullek (2005: 23) marca germaniar izen arruntetik erator tzen du Marquès antroponimoa;
autore honek azal tzen du Mallorcan XIII. mendean bazirela Marquès
ba tzuk, baina ohikoagoa zela Marquesa emazteki izena eta honen Marquesina
eratorria.
– Pedruelo (Pedro): Pedruelo de Sesma (Cárcar, 1280, Zabalo, 1972:
55), «Pedruelo, fi de Miguel» (Milagro, 1330, LPN, 256), Pedruelo (Artaxoa,
1330, LPN, 300), Pedruelo (Cascante, 1353, Ur., 1961: 172). Honetaz ikus Glez.
Ollé (1962: 195).
– San txuelo, San txuela (S a n t x o, S a n t x a): Sanchuela (1214, Iru., Jim.
& Jim., 1998, 111, 169. or.), «Sansuelo, nieto de don Bita Pedro» (Uxue–Oliva,
1230, Munita, 1984, 13, 61. or.), «Pedruelo e Sanchuelo mens fil tz» (Zan., 1293,
Ost., 322), Sanchuelo (Almun tza, 1330, LPN, 277), Sanchuelo de Sant Vicent
(Donaz., 1391, Goih., 1966: 160).
– Teresuela (Teresa): Theresuela (Ablitas, 1353, Ur., 1961: 165).
7.2.108. -x, - tx (cf. –s eta –(t)xa, bigarren hau – t x e (a), -xe(a) a tzizkiari eskaini
atalean)
Mi txelenak (1954: 416) –oss(o) edo –ox(o) bukaera aipa tzen du lehenik
(Alardossi, Andossus, Andoxus, Ilunnosi…), eta gero (ibid., 418), Andos izena
azter tzean, erraten du hau Andossus-en aldaera baizik ez dela, akitanierako formatik
hurbilago dagoena. Gorro txategiren arabera (1984: 134) «jatorrizko izenak
latineko deklinabideari egoki tzearen arazoa oso konponbide zailekoa da,
gauza tzeko orduan ageri duen ñabartasunagatik». Andossus, Andos-en kasuan
oinarria ss-rekin buka tzen zatekeen, baina aipatu egoki tzapena dela-eta -s-rekin
ida tziko zen oraingoan. Amaiera bereko beste izen ba tzuk, ordea, –x-z izkiriaturik
aurki tzen ditugu, Gasteizko irakasleak dioenez. Beste batean (ILVNNOSI,
ibid., 228) –os(s)o- a tzizkia aipa tzen du (Andossus, Bortossi…) eta gainera tzen
ohiko grafia –ss- baldin bada ere, zenbait aldiz –s- ere azal tzen dela, Andose eta
Baiosi teonimoetan, konparazio baterako.
Iker tzaile honek berak (ibid., 126, 139, 368-369), –oss(o), -ox(o)-
a tzizkia aipatu eta gero, erraten du lehen aldaeraren osagaiak o bokala eta nolabaiteko
elementu afrikatua direla. Oinarriaren bukaerako bokalaren arabera
a tzizkiak aldaera desberdinak dituela gainera tzen du (-iss(o) eta -ass), eta zuzenean
oinarriari era txiki tzen zaionean, tarteko bokalik gabe, -x(s)-(o)- dugula,
-x(s)-us bilakatua nominatibo singularrean (Bihoxus, Hannaxus, ibid., 176). Bonto[
izena azter tzean (1984: 175) –tossus a tzizkia aipa tzen du, Bortossi genitiboan
dagokeen bera, eta dio konposatua dela eta osagaiak –to eta –(o)ss direla. Hurrengo
orrialdean, berriz, -oss(o)- dakusa Bortossi-n, eta ai tzinago, lanaren bukaera
aldean (368. or.) –osso-. Autore berak Anderexo-n dugun –x(s)o a tzizkiaren