Onomasticon 26: Izen ttipiak euskaraz - Euskaltzaindia

110 Patxi Salaberri Zaratiegi
– Peien (Peio): Peyen d’Echeuerri (NB, 1353, Goih., 1966: 369). Cf.
Peienaut eta Pegenauchea.
– Pelen, Belen, Pellen (Pele, Pelo, Pello): «Pelen, seynor d’Etchart» (Sarasketa,
1412-13, CPBN, 101. or.), Pelen de Sant Steuan (1414, Castro, XXXI,
308, 171. or.), «Pelen de dinda en Oses» (1587, D.p., 39), «Esteban de ayzcoraguillearena
hijo de Pelen» (1603, Sunbillako bataiatuen liburua, 5. org.), «Maria de
ayzcoraguillearena hija de Pellen de Xoraxuria» (17) (1605, ibid.), Belen de Xoraxuria
(1611, 1613, Sunbillako ezkonduen liburua, 1602az geroztik, 74. org.,
76), Belen de Joraxuria (ibid., 1612). Belen hau gizona zela garbi dago: «Juanes de
Xoraxuria hijo legitimo de Belen de Xoraxuria y Maria […] de la casa de Aizcoraguillearena»
(1608, Sunbillako bataiatuen liburua, 11. org.), «… hija de belen de
Xorajuria y maria de ayzcoraguillena» (1613, ibid., 23. org.). Iglesiasek (2000:
282) Pelem dakar eta dio –m horrek palatalizazioa adierazten duela; horrela izatera
Peleñ irakurri behar genuke BABeko lekukotasuna. Cf., gainera, Zuberoako
Peillen deitura.
7.2.10. -et, -ete, -eta
Kurylowicz-ek (1967: 5 eta hurr.) erraten du latineko –īccus, -ĭccus,
-accus, -ŭccus, -ūccus a tzizki saila, honen parekoa den –īttus, -ĭttus, -attus, -ŭttus,
-ūttus bezala, hipokoristikoak sor tzeko burutu ohi den izenen laburketaren
(«mutilation» darabil) ondorio dela, ho ts, eta konparaziorako, berez a tzizkiduna
zen Bonicula > Bonicla-ren moduko batetik Bonic- edo Bonit- aterako zen lehenik,
eta, hemendik, -a berrekailu femeninoaren eransketaren ondorioz, Boni(c)
ca eta Bonitta. Iker tzaile honen irudiko, espainoleko –ete galorromanoari harturikako
mailegua da.
Tovar-ek (1985: 462), Meyer-Lübkeri eta Hasselroti jarraikiz, erraten
du –ittus berandu ager tzen dela latinean eta txikigarri a tzizkiak biziki maite ez
dituen fran tses hizkun tzan (ikus Dauzat, 1955). Michaelssonen arabera (1939:
112-113), Fran tzian, Erdi Aroan, gizonen tzako –et eta emakumeen tzako –ete
ziren ardurenik erabil tzen ziren a tzizki hipokoristikoak; Dauzat ere zen tzu berean
min tzo da egungo fran tsesaz (1988 [1949]: 117).
González Ollek azal tzen du (1962: 191, 309) a tzizkiak gaztelaniaz beti
–ete forma duela –hondarreko –e fonologikoki egokitu beharrari zor zaio– eta
honek garbi froga tzen duela a tzizkiaren kanpotar etorkia; hau aurki tzeko ez da
aipatu autorearen iri tzian fran tseseraino joan behar, proben tzeran, katalanean
(17) Xoraxuria oikonimoa E txalarren eta Sunbillan dugu eta Jorajuría alderdi honetan
hagi tz hedaturik dagoen deitura da. Datu hauek Andres Iñigori eta Pello Apeze txeari zor
dizkiet.