Onomasticon 26: Izen ttipiak euskaraz - Euskaltzaindia

Izen ttipiak euskaraz 103
Dokumentazioan ondoko hauek opatu ditut:
– Gil → Gill: Gill Lopiz de Yriuerry (Hiriberri Garazi, 1292, Goih.,
1966: 135), Diego Gill (Done Bikendi Harana, 1504; Po., 1998: 392).
– Katalina → Katallina: Catallina de arranibar, Catallina de hoa
(Orio, 1594, Ezkurdia, 1978: 65).
– Lope → Llope: «don Llope Perez, clerigo e cura» (Done Bikendi Harana
– Kontrasta, 1332; Po., 329).
– Migel → Migell: Pero Miguell (Done Bikendi Harana, 1308; Po.,
1998: 321), Miguell de Sant Adrian, Miguell Sanches Ynnego; Miguell de Çabalegui
(Segura, 1374, D.Sal., 35), Miguell de Lecuona, Juan Miguell de Leyçarraga
(Erre., 1406, C. & C. & G., 1991, 27), Miguell de Murua, Miguell de Eloregui
(Legazpiko ibarra, 1483, Aierbe, 1993, 34, 121. or.).
– Mikele → Mikelle: Miquelle Malanasta, Miquelle d’Inçe (Bera,
1366, LPN, 567).
Luzaideko hizkeran oinarrizko bilakatu diren pollíki, pollíta daude (lehena
adierazkor bihur tzeko pollikiño erran behar orain; bigarrena normalean
bere horrela erabil tzen da), eta Baztanen llagurre ‘laburra’ oinarrikoaz landara
(Izeta, 1996: 122), kattillue ‘katilua’, llepua ‘lepoa’, llo ‘loa’, lloria, lloyia ‘lorea’,
pollitte eta ullie ‘eulia’ ere baditugu hizkera adierazkorrean, haurrekiko solasean
eta (Salaburu, 1984: 119-120). Beste herri ba tzuetan ere gauza bera dugu; cf.,
erraterako, Goizuetako haur hizkerako llo ‘loa’ (Zubiri, 202). Zarai tzuko oikonimian
ere [l]-ren palatalizazioaren fruitu den [λ] ageri da: Allaman, Ballero,
Gallant, Llanda, Pollit (Mi tx., 1967: 167; Camino, 1997: 104-105); hemen, bistan
denez, balio adierazkorra du palatalak. Erronkaribarko Garde herrian allorco
‘alor ttikia’ toponimoa azal tzen da 1722an (NTEM-XIV, 235).
7.2. Izen ttipiak egiteko bigarren bidea: a tzizkiak
Hipokoristikoak era tzeko beste bidea a tzizkien erabilera izan da, batzuetan
ho ts sinbolismoaz lagundurik, erran bezala. Berrekailuak balia tzea ez da
inola ere gauza berria; Erdi Aroan, ikusiko dugun gisa, ohikoa zen, orain baino
areago, eta irudi duenez aztura hau lehenagotik heldu zaigu, Akitanian ere aurkitzen
baititugu (ikus Mi tx., 1954, Gorr., 1984). Alabaina, Lakarrak (1995: 202,
2006: 270, 2006b: 601) eta Gorro txategi & Lakarrak (2001: 412, 417) erraten
dute gure hizkun tzan, denboraz, aurrizkiak ez ezik a tzizkiak ere aski urriak zirela,
baina 1995eko eta 2001eko lanetan behin tzat ai tzineuskaraz eta aurre-aitzineuskaraz
ari dira (akitanieran ere ez ziren biziki ugariak), ez nik aztertu dudan
garaikoaz. 2006bkoan eta 2007koan Lakarrak erraten du lehen mendeetako euskal
testuetan eta beranduagoko herri testuetan eratorpen a tzizkiak gu txi ibil tzen
eta ezagu tzen zirela eta haien –a tzizkien– lekua hiztegiak zirela, Pouvreaurena eta
Larramendirena, adibidez. Hau, jakina, ez dator bat nik antroponimian ikusi du-