Onomasticon 26: Izen ttipiak euskaraz - Euskaltzaindia

Izen ttipiak euskaraz 257
(mugaz honaindian andereño dago, baina salbuespena da), eta normala da, hortaz,
Bettiño, Juanaño eta beste soilik Iparraldekoak izatea.
Etorkia zer izenetan duten seguru ez dakidan hipokoristikoak edo hipokoristiko
ustekoak, bestalde, gehienbat mendebalde-erdialdekoak dira: Arbetxe
(«Arrbeche el casero de Çoçaberro», Deba, 1436, Her. & Bar., 2006, 34, 122.
or.), G a t x i , Ni txin, Txabira, Txan, Txandra, Txanen, Txara, Txaran, Txare, Txarieko,
Txerraman, Txe txona...
8.3. Hipokoristikoak, historian zehar, e txe eta lagunarteko giroan erabili
izan direla dirudi, baina agirietan ani tzetan ager tzen dira
Izen ttipiak ezin dira mugatu, Orpustanek egiten duen bezala (1999:
135), soilik familia barruko erabilerara. Izan ere, agiri ofizialetan behin eta berriz
azal tzea, nire irudiz, ustekizun horren aurka min tzo da. Zernahi dela, eta
gorago erran dudan gisan, euskararen egoera soziolinguistikoak, gainetik beti
beste hizkun tza bat eduki tzeak gure izen ttipiak maizkara oinarriko izen tzat
har tzea izan du emai tza.
8.4. Hipokoristikoak ez dira euskararen baliogabe tzearen ondorio tzat
ematen ahal, euskara indar tsuago eta honelako gehiago azal tzen
direlako
Or tzaizeko irakasleak dio izen ttipien erabilera euskararen baliogabetzearen
ondorioa dela, gaztelania ofizialaren ai tzinean, baina niri uste hau ustela
irudi tzen zait. Egia da, arestian erran dudan moduan, hipokoristiko ba tzuk erdarazko
izen neutroekin berdin tzen zirela, baina egia da, berebat, alderdi batean
zenbat eta euskara indar tsuago egon den, orduan eta hipokoristiko gehiago azaltzen
direla alderdi horretako dokumentazioan, eta gaur egun ere beste horrenbeste
agi tzen da hizkun tza bizirik dagoen eremuetan. Honela dio Nafarroa
Behereko iker tzaileak (1999: 134):
«Cette hypocoristisation à outrance, signe peut-être d’une certaine dévalorisation
de la langue populaire face au castillan officiel, ne trouve pas de répondant
comparable dans les autres zones dialectales, et a pu être tenue pour un
trait plus “basco-hispanique” que basque».
berean (Oiar tzun alderdian). Probin tziako muga aldean dauden nafar herri eta ibarretan ere
(Arai tz, Arano, Areso, Bor tziriak, Sakana…) nabarmena da aipaturikako lerra tzea, eta urrunxeago
daudenetan orobat (Imo tz, Larraun, Malerreka).