Onomasticon 26: Izen ttipiak euskaraz - Euskaltzaindia

Izen ttipiak euskaraz 265
koak –ekialdeko tzat Nafarroa (gehiena) eta mugaz haraindiko eremua har tzen
dut–, Iparraldekoak, Hegoaldekoak, herrialde batekoak eta batekoak baino gehiagotakoak
(«ñabarrak» deitu ditut). Zernahi dela, gogoan eduki beharra da
hemen aurkezten dudan sailkapen hau osoro behin-behinekoa dela eta datu berriak
aurki tzearekin gauzak aise alda daitezkeela. Arazo larrienetako bat a tzizki
konposatu ugariak nola interpretatu behar diren zehaztea da, ho ts, osagaiak zein
diren garbiro finka tzea, eta, honekin batera, beren baitan txistukariren bat biltzen
duten berrekailuen arteko erlazioa nolakoa den argi uztea. Behin betiko
ondorioetara iristeko oraindik tokian tokiko ikerketa lan sakona egin beharra
da, dokumentazioko eta egungo datuak bilduz eta aztertuz.
Hona hemen, beraz, oraingoz erran dezakedana, berrekailu bakoitzaren
hedadura geografikoaren inguruan:
a) Euskal Herri osokoak, orokorrak: -ko (-ku), -go, -ka; -on (-un), -ona;
-ot(e, a), -to, -tto (Ak., A, G, B [d.gu.], L, NB, NG, Zub. [d.gu.]),
- t x e (a), -xe(a), -(t)xa (A, B, G, L, NB, NG, Zub. [d.gu.]).
b) Ia Euskal Herri osokoak: -et (A, G [Hondarribia], NB, NG, L,
Zub.), -ete (Lein tz ibarrean aldi batez), -eta (Zub., egun), -go (gehienetan
–ko-ren aldaera, ez beti: B, G, NB, NG, Zub.), -iko, -iku, -ika
(NG gu txienez egun; A, B, G, L, NB, NG, dok.), -x, - t x (Ak., A
[Aramaio], B [dud.], G [Oñ.], NB, NG).
c) Franko zabaldurik zeudenak: -ikot(e) (G [Arra., Eskoria tza], L, NB,
NG), -in, -ino, -ina (NG, egun; B, L, NB, NG, dok.), -ito(s), -ita (G,
NB, NG eta hain segur A, B ere bai, egun; A, B, G, NG, dok.), -kin,
-kina (Ak., A, B, L), -kot(e) (B [d.gu.], G, L, NB, NG), -koxe(a) (B, L,
NB, NG), -sko, -xko, -ska, -xka (A, G, L, NB, NG), -so, -xo (-xu) (Ak.,
B, G, NG, [dud.]), -te (Ak.?, B, G, NB, NG), - t xo, - txu (A, B, G, L,
NB, NG), - t xot(e, a) (BAB [gaskoia?], A eta B [Peru txote], NG).
c) Mendebaldekoak: -aga (Mark., Oñ. [d.gu.]), –i txo (Urizar [Agurain
alderdia], Are txabaleta), - t x on , - t x u n (A, Oñ., Zeg. [d.gu.]),
- txonki (Oñ. [d.gu.]), - txuko (Oñ. [d.gu.]).
d) Ekialdekoak: -en (Ip., NG), -koto (Ip. [behin], NG), -l (L [behin],
NG), -onet (NB, NG), - o t x e (a) ([d.gu.], NB, NG), -t (L, NB, NG),
-toko (L, NG).
e) Hegoaldekoak: -(a)ndo, -(a)nda (A, B, G, NG), -an (NG, G), -go(t)
xe(a) (G [Oiar.ald.], NG), -got(e) (G, NG), - go t x o (G, NG), -illo
(-iello(s), -illu, -illa (-iella)) (NG egun, behin; B, G, NG, dok.), -ki,
-gi (A, G, NG), -o (B, G, NG), -s (B, G, NG), -ski (A, B, G, NG),
-ste (G, NG [d.gu.]), -sto (G, NG [d.gu.]), -ta (G, NG [d.gu.]), -te