Onomasticon 26: Izen ttipiak euskaraz - Euskaltzaindia

Izen ttipiak euskaraz 213
7.2.95. -t x i
– Ju a nt x i (Juan): «Mari Juanchi, fija de Juan Furtado» (Ond., 1495,
Enríquez, 1991, 18, 196. or.).
– M a r t it x i (Marti): Martichi de Goyçueta, Martichi d’Oyarçaval (Oiar.
al., 1490, C. & C. & G., 1997, 81, 100. or.).
Irigoienek (1995: 7) Janchitegui Errandocoa bil tzen du eta dio hau
Jaunti, Jaunti-ren moduko izena dela, baina a tzizkia – t x i dela oraingoan. Honetaz
landa, Artaxoako 1120ko Mel txi ere (cf. Melchi, Garcia Melchi, Art., 48, 63)
jaso tzen du Bizkaiko euskal tzainak, eta herri berean azal tzen den Me l t x o -rekin
lo tzen (Pero Miguel Melcho, 1330, LPN, 299). Iker tzaile honek dioenez, Mel txi
latineko Melli(us) izenetik dator; hauetaz lekora Arratiako n e sk a t x i ‘neska txa’ eta
Bermeoko alaba txi (alaba-ren hipokoristikoa) ere aipa tzen ditu. Nolanahi ere,
irudi luke bizkaitar euskal tzainak ez zuela beti gogoan lehenago ida tzi zuena,
gauza bana erraten baitu, izen beraren etorkiaz, 1981eko lanean (388-389),
1994koan (236-237) eta aipatu dudan 1995eko horretan. Ikus –so, -xo a tzizkiari
atalean errandakoa, Belso, B e l t s o, B e l t x o sarreran.
7.2.96. – txin (< - txi + -in)
– Ju a nt x i n (Juan): Juanchin Velador (Deba, c. 1444, Her. & Bar.,
2006, 36, 133. or.).
7.2.97. - txis (< - txi + -s)
– Peri txis (Peri): «En las casas de la mançeba de Perichis bibe ella misma»
(Be., 1511, Enríquez et al., 1997, 240). Behin bakarrik ageri da dokumentazioan,
eta ez da, beraz, segurua.
7.2.98. – txito (< - txi / - txo + -ito //- txi + -to)
– Jua nt x ito (Juan). Anizko 1727ko Juanchitorena-ren oinarrian dago.
Egun Gan txitónja erraten diote ( joan > gan bezala). Cf. An txito, Gar txito, Pan txito.
7.2.99. - txo(a), - txu
A tzizki hau bizirik dago, neurri batean, egungo gaztelanian (Pilarcho,
Ramoncho…); Boyd-Bowmanek (1955: 365) euskaratik hedatu dela uste du. Van