Onomasticon 26: Izen ttipiak euskaraz - Euskaltzaindia

26 Patxi Salaberri Zaratiegi
na → Chernya, Khana → Khanya, Mine → Minye), edo izenak zenbait a tzizki
har tzen dituenean gauzatu daiteke. Beider-ek dioenez, kon tsonanteak busti tzea
eslabiar jatorriko gertakaria da. Edozein modutan, askenazi juduen sistema onomastikoan
izen ttipiak osa tzeko biderik emankorrena erroari edo beste hipokoristiko
bati a tzizkiak eranstea da. Hauek gehi tzearekin, bestalde, oinarria maizkara
laburtu egiten dela dio aipatu iker tzaileak.
4.8. Hebreera
Hebreeraren moduko «quantity-insensitive language» batean Bat-Elek
(2005) bi hipokoristiko mota dakuski: «tenplatikoa» edo «plantilladuna» eta
«ez-tenplatikoa». Lehenek bi silaba ohi dituzte eta maiz izen luzeagoen labur tze
edo «truncation» delakoaren ondorio dira: ?asáf → ?ási, Joséf → Jósi, ?alíza →
?áli, Tíkva → Tíki… Jakina, silaba bakarrekoek ez dute laburtu beharrik: Dán
→ Dáni, Rút → Rúti, Tál → Táli, e.a. Ikusten den bezala, gehienek –i a tzizkia
har tzen dute; holakorik ez dutenen artean forma errepikatuak daude: Dóron →
Dódo, Me(?)ira → Méme, ?alíza → Záza.
Bigarrenek, «ez-tenplatikoek», izen osoaren egitura eta azentua a txikitzen
dute, eta ez dira labur tzen. Berrekailuei doakienez, -i har dezakete (emai tza
paroxitonoa da): ?erán → ?eráni, Revitál → Revitáli…, –le (emai tza proparoxitonoa
da): Cipóra → Cipórale, Tíkva → Tíkvale, Xána → Xánale… edo biak batean:
?erán → ?eráni →?eránile, Mixál → Mixáli → Mixálile (proparoxitonoak
dira). Beraz, oxitonoa den izenak –i edo –i-le hartuko du, kon tsonantez bukatzen
bada behin tzat, bestela ezin baitu a tzizkirik hartu; izen paroxitonoek, bestalde,
–le jasoko dute.
Egileak, ondorio tzat, erraten du oin trokaiko bitarra dela hipokoristikoen
egituraren erroan dagoena, gaztelanian, ingelesean, alemanean, serbokroazieran,
nootkan eta japonieran bezala, izan dadin oin trokaiko bitar hori
silababikoa edo morabikoa (ibid., 139-140):
«Given the low type-frequency of trochaic stems, it is unlikely that their presence
in the language is the source of the structure of the hypocoristics. Rather,
it is the universally unmarked status of the binary trochaic foot in quantity-insensitive
languages which is responsible».
4.9. Arabiera
H. B. Allenek (1956) bi erabide nagusi dakuski Egiptoko arabierako
hipokoristikoetan: