Onomasticon 26: Izen ttipiak euskaraz - Euskaltzaindia

Izen ttipiak euskaraz 189
– Gariso, Galixo, Kaliso, Kalixo. Ez dakit hipokoristikoa dene tz,
horretarako oinarriko izena zein den jakin behar nukeelako: Garcia Garisso
(1099-1122, Ira txe, 110), Galisso Garceiz = Calisso Garceiz (XI. m., Ira txe, 77),
Calisso Garceiz (XI. m., Ira txe, 77). Cf. Garisoain herri izena. Akitaniako inskripzioetan
hauen an tza duten Gerexo, Gerexso ditugu (Gorr., 1984: 209).
– Ilunso (Ilun): Juan de Ylunso (Ermua, 1511, Enríquez et al., 1997,
160. or.), Juan Ylunso de Arando (ibid., 1514, 1997b, 150. or.). Hemen, zernahi
dela, Ilunso toponimoa izan daiteke; cf. Ilunsoain, Ilun tsain toki izenak (Salaberri,
2000: 130). Akitaniako idazkunetan, eta orobat hemendik kanpo (cf. Araba
Iruñako Illvna antroponimoa, Albertos, 1984: 42 eta Narbonako herculi Ilunno
Andose, Gorro txategi, 2002: 88), euskarazko ilun-ekin lotu izan diren ilun(n)-en
eratorriak kausi tzen ditugu. Ikus TAV (1.1, 1.2) eta Gorro txategi (1984: 228).
Nolanahiko gisan, Mi txelenak berak (1954: 439), Gorro txategik oroitarazten
duenez (1984: 335), uste du Akitaniako ilun(n)-en eta euskarako il(h)un-en arteko
erkaketa ez dela irudi duen bezain argia, euskal hi tzak *illun edo *iLun
behar baitu, ho ts, bokal artean –r-ra igaro ez den alboko gogorra. Zernahi gisaz,
erraten du iberiar idazkeran –ld- zena, Ascoliko bron tzeko –ll- bera, l zela autore
klasikoetan, Espainiako latineko idazkunetan eta baita Akitanian ere, eta uste
du euskarazko il(h)un : akitanierazko ilun(n)- (iberierazko –ildun, -illun) berdinketari
ongi eu tsi dakiokeela. Ilun-en karietara, Gorro txategik dio (1984:
365) Erdi Aroko euskal antroponimian ez duela kiderik, baina hau ez da guztiz
hola: San Vicenten 1350ean ageri den Johan de Yluna (LPN, 348) nahasgarriaz
landa, Arroizko data bereko Pero Garçia Illuna eta hamasei urte beranduagoko
Pero Yluna ditugu (LPN, 327 eta 592).
– Jaunso (Jaun; cf. Jaun Yruritaco, Irur.?, 1157, Goñi, 289): Jaunso
(Val., 956, PS, 32, 55. or.), Jaunso de Calullano (Ameskoa aldean, c. 1108, Leire,
222). Mi txelenak (AV, 20) Jaunso eta Jaunti izenak jaun hi tzarekin lo tzen ditu;
Irigoienek ere gauza bera egiten du (1995: 6-7. Ikus, orobat, 1995c: 47), eta, bidenabar,
erdarazko Senioret (Senior-etik) eta Donellus (Donnu-tik) aipa tzen
ditu.
– Juanso (Juan). Aldazko 1726ko Juansorena oikonimoaren oinarrian
dagoke.
– Mariso, Marixo (Mari(a)). Allin 1726an Marissonea oikonimoa ageri
da.
– Migel(t)so (Migel). Subi tzako Miguelsorena-n azal tzen da, 1727an.
– Nunuso, Nonuso (Nunu; cf. Nunuto): «Nonnusso testis» (Val., 929, 939,
PS, 12, 15), Nunuso Narriatteç de Lohinaç (Elorrio, 1013, Hidalgo et al., 1988, 1).
Mi txelenak erraten du (TAV, 2.1.6.) izen honek eratorria irudi duela, eta a tzizkiak,
menturaz txikigarri edo hipokoristikoa denak, Akitaniako inskripzioetako –x(s)o
dakarrela gogora. J. Hubschmiden lan bat iruzkin tzean, errenteriarrak Nonnusso
antroponimoaren a tzizkia –uss- gabe –s(s)o dela zehazten du (1961: 359), -u oinarriaren
zati baita; Nuño-rekin aldera daitekeela ere badio, eta agertu ere Nuno, Nunno,
Nuño eta Nuñu ez ezik Nunu ere ager tzen da dokumentazioan (Salaberri, 2003: