Onomasticon 26: Izen ttipiak euskaraz - Euskaltzaindia

24 Patxi Salaberri Zaratiegi
2) A tzizkien erabilera. Hauek gehienetan labur tzen ez diren izenekin
ibil tzen dira eta bakunak nahiz konposatuak izan daitezke. Lehenen artean
–#k-, -ik-, -n’- (n palatala), -s’- (s palatala), -š-, -un’-, -ur-, -ut-, –uš- eta
–ux- daude besteak beste; guztiek, nominatibo singularrean, azenturik gabeko
–a bukaera dute, -#k eta –ik a tzizkiek salbu, hauek –a ez ezik zero ere
onesten baitute. Konposatuen artean -#k-ik-, -#k-#k-, -uš-#k eta -uš-en’-#k
aipa tzen ditu Stankiewiczek: Andréj → Andrjúša → Andrjúšen’ka; Borís →
Boríska, Borisók; Egór → Egórik; Gléb → Glébka → Glébočka; Karp → Karpúša
→ Kárpuška, Karpúška; Luká → Lučók; Pável → Pávlen’ ka, Pávlik, Pavlúša
→ Pavlúšen’ ka; Pëtr → Petrúša, Petrúxa; Mitrofán → Mitrofánčik, Tít →
Titók, Vánja → Ván’ ka, Valentín → Valentínčik, Vóva → Vóvka gizonen izenetan,
Irína → Irínčik, Kátja → Kátik, Líza → Lizók, Márfa → Marfúša →
Márfuška eta Marfúška, Marfúta; Nína → Ninók, Nínčik, Ninúša →
Ninúšen’ ka; Véra → Vérik, Vérka → Véročka, Verúsja, Verúša → Verúšen’ ka
emaztekienetan.
Hemen nabarmendu behar da a tzizki guztiak ez direla berdin adierazkorrak,
alegia, aldeak badirela ba tzuetarik besteetara, errusiera hagi tz hizkun tza
abera tsa baita arlo honetan. Honela dio Wierzbickak (1992: 237):
«In languages with rich expressive derivation such as Russian any tripartite
division of names similar to that into full first names, nicknames, and affectionate
nicknames is unthinkable in view of the exceedingly wide variety of
alternative forms of address (and reference), unimaginable to native speakers
of a ‘sober’ language such as English. For example, a study of colloquial
speech in the Russian town of Penza and the surrounding area (Bondaletov
and Danilina 1970) has revealed the use of as many as eighty different expressive
suffixes, each with i ts own pragmatic meaning».
Autore honek ondoko berrekailuak aipa tzen ditu (ibid., 246 eta hur.):
-očka (Lídija → Lída → Lídočka, Ljubóv’ → Ljúba → Ljúbočka, Júrij → Júra →
Júročka), –ečka (ai tzinekoaren aldaera: Ánja → Ánečka, Sónja → Sónečka), -en’ ka
(Katerína → Kátja → Káten’ ka, Rája → Ráen’ka), -on’ka (aurrekoaren aldaera:
Ríta → Ríton’ ka), -ik (Lavréntij → Lávrik, Mark → Márik), -ok (Íra → Irók,
Nína → Ninók), -ënok (Kátja → Katënok, Nikíta → Nikitënok), -ënyś (Kátja →
Katënyš, Klára → Klarënyš), -uška (Ánna → Ánnuška, Maksím → Maksímuška),
-úša (Il’ já → Il’ júša, Pável → Pavlúša), -ka (Egór → Egórka, Nína → Nínka,
Véra → Vérka).
3) Labur tzearen eta a tzizkien uztardura, ho ts, biak batean ibil tzea.
Hemen gorago ikusirikako –uš-, -un’- eta –us’- a tzizkiak aipatu behar dira,
hauek laburtutako hipokoristikoei ere, ho ts, lehen kon tsonanteetara murriztutako
aldaerei ere eransten zaizkielako: Górja → Gúnja, Pável → Púša gizon