Onomasticon 26: Izen ttipiak euskaraz - Euskaltzaindia

Izen ttipiak euskaraz 267
aldaera palatalizatuak dokumentuetan idazteko tenorean, eta, beraz, arrazoinamendu
hori zalan tzazko tzat jo beste biderik ez dakusat oraingoz.
Gaur egun izena alderdi batetik edo bestetik (bietatik alegia) laburtuz
ere sor tzen dira hipokoristiko desberdinak: Gon tzalo → G on t x u eta Txalo, Izaskun
→ Txaskun eta Izas… Halarik ere, ditudan datuen arabera, euskaraz ez da
ohikoa izen batek, aferesiz eta apokopez bi hipokoristiko edo forma laburtu izatea.
Ho ts, ez da normala, dakidala, gaztelaniazko Hermenegildo, Hermenegilda
→ Herme / Gildo, Gilda (hizkun tza honetan era honetakoak ez dira ugariak)
edo errusierazko Dimitrij → Dima / Mitja, Ljudmila → Ljuda / Mila, Natalja
→ Nata / Talja, Rostiláv → Rostja / Sláva-ren moduko bikoiztasunak. Hondarreko
hizkun tza honetan ere, Stankiewieczek dioenez (1957: 198), honelako pareak
gizon izenetan ez dira ani tz, andreenenetan ugariagoak izan arren: Galína
→ Gálja, Gála edo Lína, Iraída → Íra edo Ída…
Egungo izen ttipi laburtuak silababiko egiteko joera garbia ikusten da:
Ai tziber → A txi eta Tzibi, Gabina → Gabi, Modexto → Moxto, Pruden tzio →
Pron txjo… nahiz hau ez den inola ere lege. Dokumentazioan askoz gu txiagotan
ager tzen dira honelakoak: Domingo → Txomin, Fran tzisko → Pa t x i , Ju a n t x u →
Txa txu… Gaztelanian ere a tzizkirik gabeko izen ttipietan bi silabako «template»
edo plantilla dago, hirukoak ere izanagatik; azken hauek oinarriko izenak hiru
silaba baino gehiago dituenean azal tzen dira (Lipski, 1995: 391).
8.7. Izen batek hipokoristiko bat baino gehiago izan zi tzakeen eta izan
d it z a k e
Izen berak eratorri mordoxka izan zezakeen an tzina, hiztunak leku
bakoi tzean eskura zituen baliabide morfologikoak, a tzizkiak gehienbat (baina baita
hasierako t x-) erabil tzearen ondorioz. Bustiduraren bitartez ere hipokoristiko bat
baino gehiago (normalki bi) erator daitezke gaur egun oinarrizko izenetik: Andres
→ Andrex eta Anddex, Dolores → Dolorex eta Dollores, Domingo → Domin t xo eta
Txomin. Honelako bikoizketak dokumentazioan ere ager tzen dira: Anton → Antxon
eta Txanton; Grazia → Graxi eta Txaxi; Katalin → Ka txalin eta Txatalin;
Martin → Ma t xin eta Txartin. Beste hizkun tza ba tzuetan ere, ardura, izen berak
hipokoristiko bat baino gehiago izaten ditu; alemanez, konparazione, Bernd izenetik
Berndi, Berndl, Berni, Bernl, Börnde, Bendi, Bördi, Belgi eta Bemme atera tzen
dira (Naumann, 1976: 1, 1977: 14 eta hurr.). Ingelesez Elizabeth-ek ondoko hauek
(izan) ditu: Eliza, Betty, Bess, Bessie, B e tse y, Lizzy, Tetty, Te tsy, Beth, Espeth, Elspie,
Elsie, Libby, Elise, Lisette, Babette, Isabel (Lieberson & Kenny, 2007: 318-319).
Agirietan ohikoa da izen beretik ateratako forma palatalizatuen eta
a tzizkidunen arteko txandaka tzea: Txana eta Anako, Anato; Txaria eta Mariako,