Onomasticon 26: Izen ttipiak euskaraz - Euskaltzaindia

Izen ttipiak euskaraz
XVII
nak Alaman antroponimoaren eratorri batean, hipokoristiko batean, duke oinarri,
*Alamando-n hain zuzen ere, Irigoienen ustekaria egia izatera (1995f), eta
nire iri tzian egian tz handikoa da. Nik neronek ez dut bizkaitar euskal tzainak
aipa tzen zuen aldaera aurkitu, baina bai horren biziki irudia den Alemantto.
Erran bezala, euskal onomastika arau tzen ere lagun diezagukete hipokoristikoek,
oraingo deituraren jatorria eta nondik norakoa hobeki uler tzeko bide
ematen digutenez geroztik.
Laugarrenik, izen ttipiek aukera ematen dute ohiko hizkeraren azpian
dauden egitura fonologikoak azter tzeko: silaben barne egitura eta motak, «template»
edo plantillak, errepikapen baliabideak eta irudika tze fonologikoaren
maila desberdinen arteko harremanak batez ere (Lipski, 1995: 387). Nik garbi
baino garbiago dakusat, azken urte hauetako lanak irakurrita, hipokoristikoen
azterketan aurrera eginen badugu fonologialarien premia dugula, euskal onomastikariok
ez baitakigu –nik segurik ez– fonologiaren barreneko zoko-mokoen
eta (azken) korronteen berri.
Bosgarrenik, dialektologiarekin ere badute zerikusia, izen ttipiek berek
eta hauek erdiesteko ibilitako erabideek historian zehar izan duten hedadura
geografikoa bestelako ezaugarri dialektalekin erlaziona daitekeelako, euskalkien
garapena eta bilakaera hobeki konpreni tzeko.
Buruenik, izen ttipiak her tsiki erlazionaturik daude haur hizkerarekin,
eta garbi dago arlo honetan ari diren iker tzaileei ekarpen polita egin diezaiekegula
onomastikariok, eta orobat haiek guri, hipokoristikoak eremu zabalago batean
koka tzeko abagune ematen digutelarik. Michaelssonek (1939: 110) haurren beren
hizkerari baino garran tzi handiagoa aitor tzen dio helduek haiekin ibil tzen dutenari:
«La part de l’enfant dans ces formations est généralement minime; les transformations
sont avant tout dues à la mère, aux paren ts […]». Stratmannek (1935:
30-31), ordea, haurren hizkera bera nabarmen tzen du, helduek umeekin komunikatzeko
erabil tzen dutena ez ezik: «Wenn man an seinen eigenen Familienkreis, seine
nähere Umgebung denkt, wird man sich sofort des weiten Einflusses der Kindersprache
bewußt». Iker tzaile honek bokal eta kon tsonante sistemetan gauzaturikako
ho ts aldakun tzak, izenen labur tze eta sinkopak, eta azaldu gabeko formak
haur hizkerari lepora tzen dizkio. Boyd-Bowmanen iri tziz ere munta handikoak
dira haurren hizkera eta helduen horiekilakoa (1955: 337-338):
«También señalaremos que estas deformaciones se deben en gran parte al rudimentario
sistema fonemático de los niños que aprenden a hablar, y a los esfuerzos
que hacen los adultos, con intención cariñosa, para imitar el sistema».
Afrika erdialdeko Hausa hizkun tzan, Newmanek eta Ahmadek diotenez
(1992: 162), hipokoristiko era gehienak batez ere helduek haurrekin edo