Onomasticon 26: Izen ttipiak euskaraz - Euskaltzaindia
Onomasticon 26: Izen ttipiak euskaraz - Euskaltzaindia
Onomasticon 26: Izen ttipiak euskaraz - Euskaltzaindia
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Izen</strong> <strong>ttipiak</strong> <strong>euskaraz</strong> 271<br />
Anpaitto, Juanamari → Mamai, Laurentine (→ *Lorantina) → Loanttina, Mariteresa<br />
→ Maitexa… Bestalde, zenbait aldiz rd > rr aurki tzen dugu, agirietan eta<br />
orain: Fernando > Ferrando, Ferranddo, Txerran; Txordon > Txorron.<br />
Beraz, Boyd-Bowmanek –eta Van Wijkek (1964: 310)– diotena euskararen<br />
kasuan ñabartu behar li tzateke, soinu mul tzoen bakun tzea arrunta izanagatik<br />
(fran tsesez ere ezaguna da: André → Dede, Christine → Kiki, Gabrielle → Gabi…,<br />
Nelson, 1998), dardarkariaren kontrako arbuio erabatekoa ez baita ikusten.<br />
Ildo beretik, r > l aldakun tza ezaguna da (Laura → Lali, Leire →<br />
Lele…), baina gu txitan baizik ez da ager tzen, eta beste horrenbeste erran daiteke<br />
Boyd-Bowmanek aipa tzen dituen eta hango eta hemengo gaztelanian ohikoak<br />
diren gertakariez. Euskarak baditu munduan barna aski zabaldurik dauden<br />
aldakun tzak ( txistukarien busti tzea adibidez), baina baditu, orobat, berezkoagoak<br />
diren beste aldabide ba tzuk; erraterako, sabaiko sudurkariak ez du gaztelanian<br />
bezala ny mul tzotik atera behar edo bokal palatalarekiko ukipenean egon<br />
behar, Ana → Aña, Bidane → Bidañe, Manes, Manez → Mañes, Mañez eta Noel<br />
→ Ñoel-en ikusten den bezala, nahiz eta i baten ondoan egoteak lagun tzen<br />
duen, bistan denez: Beni(g)na → Beñina, Inazio → Iñaxio… Hemen, jakina<br />
hizkera guztien joera ez da bera, soinuak palataliza tzeko denboran.<br />
Bestalde, oinarrian hiru silabako izena duten zenbait hipokoristikok<br />
bukaerako bokala (-a) gal tzen dute a tzizkia har tzean: Marina → Maringo,<br />
Ma r in t x e, Txaringo (Txarin ere bada, ordea, Txarina ez ezik), Martina → Txartingo...<br />
Ikus ondoko atala.<br />
8.10. A tzizkiak gu txitan eran tsi izan zaizkie eta gu txitan eransten zaizkie<br />
aldaera laburtuei<br />
Ez dirudi <strong>euskaraz</strong> ohikoa izan den, historian zehar, a tzizkiak izenen<br />
aldaera laburtuei era txiki tzea, adibidez errusieran agi tzen den bezala (Stankiewicz,<br />
1957: 2002 eta hurr.). Badira, egia da, azken bokala galdu eta a tzizkia<br />
hartu duten hipokoristikoak: Maria → Malliko, Maritonko, Marina → Maringo,<br />
Martina → Txartingo erraterako, eta menturaz Txartiko-ren kasuan ere antzeko<br />
zerbait gertatu dela kontu egin behar genuke, ho ts, Txartie-tik atera dela,<br />
ez *Txarti-tik, baina hau ez da batere segurua. Gainera, beste aukera da Txartiko<br />
zuzen-zuzena Martiko-tik edo Martieko-tik atera zela kontu egitea.<br />
Edozein modutan, horiek dira, oker ez banago, dokumentazioan kausitzen<br />
ditugun bakarrak, eta egungo egunean aldaera laburtuei, apokopea jasandakoei<br />
behinik behin, a tzizkia para tzea ez da arrunta, ditudan datuetan ikus<br />
daitekeen moduan, baina ezinezkoa ere ez da: Arritokieta → Arri → Arri txu,
Change language