Onomasticon 26: Izen ttipiak euskaraz - Euskaltzaindia

Izen ttipiak euskaraz 227
NTEM LII-1, 100), Dominchenea (1726, Ondarra, 1984: 8), Dominchenea (1825,
Ba.h., 1, 92 zkia., 62. org.), D om in t x é n ja (egun (29)) oikonimoan ageri da mintzagai
dugun izen ttipia. Orpustanek dioenez (2000: 203), D om in t x berriki arte
egon da bizirik Euskal Herrian; Iglesiasek (2000: 278-280) Biarrizko Domeinch
de Larrendouette dakar. Ormae txearen laneko per tsonaietako bat (1976: 162)
Domi txi Irurte’ko da, baina, batetik, ez dakit berak asmatua den edo oinarri
errealik baduen, eta, bestetik, ez dakit D om in t x -en (erabateko) baliokidea den.
– Enekox, E ne k o t x (Eneko): «Mary Enecox, criada de Rodrigo» (Bilbo,
1464, Enríquez et al., 1996b, 102. or.), Enecoch (Del Valle, 1933, 181). Mitxelenak
eta Irigaraik Del Valleren Enecoch hori Enekoi tz patronimikotik atera
dela uste dute, Onsaluch *Onsalui tz-etik atera den era berean, eta segur aski
azken iker tzaile hori oker dagoela (NVP, 414). Nik, ordea, uste dut En e k o t x
forma Eneko-ren hipokoristikoa ere izan daitekeela eta Del Valle hizpidean zegokeela;
cf. Pe r o t x , Pe r u t x eta – t x e duten izen ugariak.
– Garbix (*Garbi batetik?): Garbiss Maniz (Erronkari aldean, 1098,
Leire, 162). Ikus Garbiso, Garbixo.
– Joane tx (Joane): Johanech d’Istilarte (Lekaroz, 1366, LPN, 533).
– Joanox (Joan): Joanoys de Larendoet (Bai., 1469, Goih., 1966: 101).
Cf., dena dela, Joanoies. Hemen, gainera, tarteko –o- hori azalkizun geldituko
li tzateke.
– L opit x (Lope). Lanzko (1726), Iraizozko eta Gaskueko (1727) Lopichena
oikonimoaren oinarrian dagoela dirudi. Nolanahiko gisan, ezaguna da
t x -ren ondoko e > i hersketa (e txe > i txe, adibidez) eta, beraz, pen tsa daiteke Lopitx
gabe *Lope tx dugula. Guztiaz ere, hersketaren karietara, Allin Lopichorena
ageri da 1726an eta An txori tzen L opi t x o dago orain (Ibarra, 2002: 502).
– M a r it x (Mari): Marich (Irulegi, 1350-53, CPBN, 14. or.), Marich
(Ziga [Zuraurre], 1532, Eo.p., 1, 120). Goldara tz (1587, HA.p., 5), E txarri Larraun
eta Leazkuen Marichena oikonimoa azal tzen da 1726an. Mari txenea oikonimoa
bizirik dago oraino Elgorriagan eta Iturenen (Iñigo, 1996: 489 eta 536).
– Martix, M a r t i t x (Marti): Martix (Donibane Lohizune, 1451, Goih.,
1966: 54), «Martix, fijo de Yraegui, clavetero» (Oñ., 1514, Zu., 1999: 160). Cf.
Martixa, Ma r t i t x a , Ma r t i t x e gorago. Naba tzen Martixena zegoen 1544an
(HA.p., 1), Galarren Martigena 1594an, Martichena 1675ean (Jimeno, 1987:
294), Alko tzen Martixena 1616an (Ue.p., 44) eta Baraibarren 1726an.
– Menautux (Menauto, *Menautu): Menautuch de meyllorye (Gü.,
1412-13, CPBN, 76. or.). Cf. Menautuko.
– Migelox (Migelo). Ge tze Galarko Migueloxena oikonimoan dago
(1727).
(29) Pa txi Menta arizkundar irakasle eta filologoak dioskunez, -´nja eta –néa ebakerak
dira ezagunak herrian, hiztunaren arabera, ez bakarrik hizkun tzaren arabera. Salaburuk (1984:
312) –néa bil tzen du: Mai 9tonéa, Mapi tzenéa, Ma txintonéa… Beste herri ba tzuetan ebakera hauek
erdaraz min tza tzean dira ohiko; euskaraz, berriz, -´nja egiten da.