Onomasticon 26: Izen ttipiak euskaraz - Euskaltzaindia

16 Patxi Salaberri Zaratiegi
direla, a) oinarrizko izenaren aurreneko bi silabak a txiki tzen dituztenak: Elvíra
→ Élvi, Joséfa → Jóse, Leocádja → Léo, eta b) izenaren azken silaba(k) gorde tzen
d(it)u(z)tenak (oinarrizko azentu ereduaren arabera azken silabatik, azken bietatik
edo azken hiruretatik irteten dira hipokoristikoak): Beatríz → Tícha, Jesús →
Chúcho, Elvíra → Víla, Joséfa → Chépa, Leocádja → Káya. Bien arteko aldea da
lehen sailekoak beti ezaugarri berak dituzten kideak («featurally-identical
corresponden ts») direla eta bigarrenekoak ezaugarri berak ez dituztenak («featurally
unfaithful corresponden ts»). Gaztelaniako izen ttipiek bi morako oin bakarra
ohi dute, autore honen arabera.
Lehen sailekoetan bigarren silaba r, l, n edo s-z trabatua bada, azken
kon tsonantea a txiki daiteke edo ez (Ricárdo → Ríca edo Rícar, Rodólfo → Ródo
edo Ródol…); hondarreko kon tsonantea bestelakoa bada beti eror tzen da (Concepción
→ Cónce), eta diptongoa badago honen lehen osagaiaren ondokoa galtzen
da (Danjél → Dáni, Javjér → Jávi, Júlja → Júli, Manwél → Mánu). Bigarren
mul tzokoetan ozentasun gu txiko segmentuak ageri dira silaba-hastean eta
ozentasun handikoak silaba-muinean. Kon tsonante mul tzoak, bestalde, bakundurik
ager daitezke (Alejandrína → Dína) eta diptongoaren elementu ez-silabagilea
lekutu daiteke (Horténsja → Téncha); kodan, bestalde, sudurkaria baizik ez
daiteke ager (Albérto → Béto). Kausi tzen ditugun soinu aldakun tzak ([č] < [ś],
[p] < [f], [k] < [x], [l] < [r]) silaba «optimiza tzeko» bidea besterik ez dira Piñerosen
irudiko. Palataliza tze edo bat-egitea ere buru tzen da, s, r, l, d, t eta n-k ondoan
/j/ dutenean: Atanásjo → Nácho, Victórja → Tóya, Amálja → Máya, Djégo
→ Yéyo, Sebastjána → Chána, Eugénjo → Kéño…
4.2. Fr a nt s e s a
Plénatek (1982, 1984) fran tseseko hipokoristikoak azter tzen ditu, gehienbat
errepikapenezkoak, eta dio lehen bi kon tsonante mul tzoak berdinak
dituzten C 1
VC 1
V(C 1
()) erako silababikoak arrunt ugariak direla: Thomas →
Toto, Victor → Totor eta Marguerite → Guiguitte, adibidez(1). Oinarrizko izenetik
abiaturik, hipokoristikoa sor tzeko eskuineko zatia ezaba daiteke (Dominique
→ Dodo, Geneviève → Gé, Sophie → Sosso, Valérie → Vava), ezkerrekoa (Bernadette
→ Dédette, Irénée → Néné, Sophie → Fifi), erdikoa (Marie → Mimi, Marie-Alice
→ Malice), eskuinekoa eta erdikoa (Bénédicte → Bibi, Théophile →
Toto), ezkerrekoa eta erdikoa (Bernadette → Nanette, Dominique → Mimique,
Marguerite → Guitte, Guiguitte), bi aldeetakoa (Dominique → Mimi, Simone →
Momo), bi aldeetakoa eta erdikoa (Angeline → Gigi, Catherine → Titi, Eveline
→ Vivi).
(1) Steriaderen arabera (1988: 145) «kantitate-sentibera den janboa» («a quantity-sensitive
iamb») da hau.