Englesko hrvatski enciklopedijski rječnik istraživanja i ... - Ina

carbonaceous
nalaziti u ostacima krekirane nafte. Netopljiv je u
benzenu (benzolu).
carbonaceous – (1) ugljevit, ugljeni, koji sadrži ugljen.
Termin za označavanje stijena ili sedimenata koji su
bogati ugljikom (osobito ugljen) i sedimenata koji
sadrže organsku tvar. (2) ugljikov, ugljični, koji sadrži
ugljik. Termin za označavanje stijena koje sadrže veliku
količinu ugljika.
carbonaceous rock – ugljevita (ugljična) stijena, karbonolit.
Sedimentna stijena koja se sastoji od organskog
materijala ili sadrži znatnu količinu tog materijala
bilo kao primarnog (originalnog) ili kao naknadno
unesenog (uključujući ostatke biljaka i životinja)
i uveliko izmijenjene – ugljenizirane (carbonized) ili
bitumenizirane (bituminized) kemijske organske derivate
prvobitnih ostataka, na primjer, ugljeni (coals),
crni šejl (black shale), asfaltni sedimenti (asphaltic
sediments), sapropel (sapropel), neke gline (clays),
različite čvrste tvari nastale od izmijenjenih ostataka
biljaka i osobito ugljeviti šejl (v. carbonaceous shale).
Sinonim: carbonolite.
carbonaceous shale – ugljeviti šejl (škriljavac). Tamnosivi
ili crni šejl ili škriljavac sa znatnim sadržajem
ugljika u obliku malih čestica ili njihovih nakupina
raspršenih po cijeloj masi stijene ili pomiješanih s
anorganskim komponentama. Obično je povezan sa
slojevima ugljena.
carbonate – karbonat. (1) U kemiji – (a) Sol ili ester karbonatne
(ugljične) kiseline. Karbonati alkalnih metala
su svi topljivi u vodi, dok su drugi karbonati netopljivi.
(b) Spoj koji sadržava kiseli radikal karbonatne
kiseline (CO 3
– –
grupu). (c) Koji sadržava karbonate.
(2) U petrologiji – karbonatni sediment koji je nastao
organskom ili anorganskom precipitacijom (istaloživanjem)
iz vodene otopine kalcijskog, magnezijskog
ili željeznog karbonata. Primjeri su vapnenac (v.
limestone) i dolomit (v. dolomite); v. carbonate rock.
(3) U mineralogiji – mineralni spoj karakteriziran postojanjem
aniona (anionske strukture) CO3. Primjeri
karbonatnih minerala su kalcijevi karbonati – heksagonski
kalcit (calcite), rompski aragonit (aragonite),
heksagonski vaterit (vaterite).
carbonate-arenite – kalclitit, v. calclithite, 1.
carbonate compensation depth (CCD) – kompenzacijska
dubina karbonata, CCD-granica. Kritična dubina
sedimentacije karbonata u oceanima, dubina ispod
koje je brzina otapanja (rate of solution) kalcij-karbonata
veća od brzine njegove sedimentacije (rate of
deposition). U Tihom oceanu kompenzacijska dubina
je između 4.000 i 5.000 metara, a u Atlantskom
oceanu je nešto manja. Sinonimi: calcium-carbonate
compensation depth, depth of compensation; v. compensation
depth.
carbonate depositional environment – sredina sedimentacije
karbonata. Karbonatni sedimenti se većinom
talože u plitkim i toplim oceanskim vodama
ekstrakcijom karbonata kalcija iz morske vode organizmima
koji njime izgrađuju svoje skelete i ljušture.
Karbonatni sedimenti su građeni od čestica vrlo različitih
veličina i s porama vrlo različite geometrije. Teksture
karbonatnih stijena su različite u raznim sredinama
sedimentacije (tekstura sa zrnskom potporom
teži k većem promjeru pora u usporedbi s teksturom
s muljevitom potporom). Postoji pet bazičnih sredina
sedimentacije karbonata (u smjeru od obale
131
carbonate rock
prema bazenu): (a) periplimna (peritidalna) sredina
(v. peritidal depositional environment); (b) plitka sredina
unutarnjeg šelfa (v. shallow shelf interior environment);
(c) kompleks šelfnog ruba (v. shelf margin
complex); (d) sredina padine (v. slope environment), i
(e) sredina bazena (v. basin environment).
carbonated fl ood (fl ooding) – istiskivanje nafte (zavodnjavanje)
karboniziranom vodom, v. carbonated
waterfl ood.
carbonated hardness of water – karbonatna tvrdoća
vode, v. carbonate hardness.
carbonated water drive (of oil) – istiskivanje nafte (zavodnjavanje)
karboniziranom vodom, v. carbonated
waterfl ood.
carbonated waterfl ood (waterfl ooding) – istiskivanje
nafte (zavodnjavanje) karboniziranom vodom. Varijanta
zavodnjavanja naftnog ležišta, odnosno istiskivanja
nafte vodom koja je potpuno ili gotovo potpuno
zasićena ugljik-dioksidom. Ugljik-dioksid difundira
iz injektirane mješavine vode i ugljik-dioksida
kada ona dođe u kontakt sa slojnom naftom, ali je
difuzija spora (efi kasna koncentracija ugljik-dioksida
na fronti istiskivanja je zbog toga mnogo veća kada
se nafta istiskuje injektiranjem programiranog volumena
čistog ugljik-dioksida). Mehanizam istiskivanja
se, prema tome, sastoji u bubrenju i smanjenju viskoznosti
slojne nafte pod utjecajem ugljik-dioksida koji
se oslobodio iz vode te nastanku novih spojeva sa
svojstvima površinski aktivnih tvari reakcijom ugljikdioksida
s nekim ugljikovodicima. Injektivnost bušotina
za karboniziranu vodu je povoljnija od injektivnosti
za običnu vodu. Metoda se može primijeniti na
svim ležištima koja su pogodna za konvencionalno
zavodnjavanje ili na kojima ono nije profi tabilno. Sinonimi:
carbonated fl ood, carbonated water drive (of
oil), carbon-dioxide augmented waterfl ood, carbondoxide
slug-waterfl ood, fi zz-water fl ood.
carbonated water injection – injektiranje karbonizirane
vode, v. carbonated waterfl ood.
carbonate hardness – karbonatna (prolazna, privremena)
tvrdoća vode. Svojstvo prirodnih voda, njihova
tvrdoća uvjetovana postojanjem bikarbonata kalcija
i magnezija u njoj i izražena kao kalcij-karbonat
koji je ekvivalent karbonatnom i bikarbonantnom
alkalinitetu. Ako je ukupan alkalinitet (total alkalinity
– izražen kao kalcij-karbonat) jednak ili veći od
ukupne tvrdoće (v. total hardness), tada je sva tvrdoća
karbonatna. Karbonatna tvrdoća vode se može
ukloniti vrenjem, pa se zbog toga katkada naziva
privremenom tvrdoćom (temporary hardness), ali taj
sinonim danas zastarijeva u primjeni. Sinonim: carbonated
hardness of water; v. hardness, noncarbonate
hardness.
carbonate mineral – karbonatni mineral. Mineral koji
sadrži znatnu količinu karbonata. Karbonatni minerali
su skupina uobičajenih stjenotvornih minerala
– najvažniji su kalcit (calcite), dolomit (dolomite) i
magnezit (magnesite).
carbonate rock – karbonatna stijena. Tip sedimentne
stijene (sedimentary rock) koja je sastavljena (građena)
uglavnom od karbonatnih minerala – kalcita
(kalcij-karbonat – stijena vapnenac) i dolomita
(kalcij-magnezij karbonat – stijena dolomit), osobito
sedimentna stijena koja sadrži više od 50%
karbonatnih minerala. Karbonatna stijena može