Englesko hrvatski enciklopedijski rječnik istraživanja i ... - Ina

spending time
mineralni sediment formiran u spiljama djelovanjem
vode. Sinonimi: cave formation, formation.
spending time – vrijeme reakcije kiseline sa stijenom.
U operacijama obrade formacija kiselinom – vrijeme
tijekom kojeg je kiselina u kontaktu i reagira s
obrađivanom stijenom utrošivši 85% do 90% svoje
početne jakosti.
spermatophytes (Spermatophyta) – spermatofi te, sjemenjače.
Vaskularne biljke (vascular plants) koje proizvode
sjemenje, odnosno koje se razmnažaju sjemenjem,
na primjer, gimnosperme (golosjemenjače,
gymnosperms) ili angiosperme (kritosjemenjače, angiosperms).
Stratigrafska rasprostranjenost: karbondanas.
Sinonimi: seed-bearing plants, seed plants.
spessartine – spesartin, spesartit. Mineral nezosilikat,
krajnji član grupe granata (garnet group). Obično sadrži
stanovitu količinu željeza i magnezija i neznatnu
količinu drugih elemenata. Boje je smeđe-crvene do
žuto-smeđe. Spesartin je vrlo rijedak mineral, sreće
se u pegmatitima (pegmatites) i granitima (granites).
Sinonim: spessartite.
spessartite – (1) spesartit, spesartin, v. spessartine. (2)
spesartit. U petrologiji – lamprofi r (v. lamprophyre,
lamprophyres) sastavljen od fenokristala zelene
rogovače (green hornblende) ili klinopiroksena (clinopyroxene)
u osnovnoj masi (groundmass) koja se
sastoji od natrijskog plagioklasa s akcesornim olivinom,
biotitom, apatitom i opakim oksidima.
sphaerite – sferit. Mineral, po kemijskom sastavu vodni
fosfat aluminija. Boje je svjetlosive ili modrikaste.
Sreće se u obliku kukastih konkrecija. Drugi oblik pisanja
naziva: spherite.
sphaerolite – sferolit, v. spherulite, 2.
sphaerolitic – sferolitni, sferulitni, v. spherulitic.
sphagnum moss (Sphagnum) – sfagnum, močvarna
mahovina, mah tresetar, tresetnica. Rod mahovina
koji često formira treset (peat). Sinonimi: bog moss,
peat moss (v.).
sphagnum peat – mahovinasti (močvarni) treset, v. highmoor
peat.
sphalerite – sfalerit, cinkov blistavac. Mineral, po kemijskom
sastavu cink-sulfi d, žute, smeđe ili crne boje.
Dimorfan je s vurcitom (wurtzite) i često sadržava
mangan, arsen, kadmij i druge elemente. Posjeduje
savršenu dodekaedrijsku kalavost i smolasto do dijamantni
sjaj. Kristalizira u kubičnom sustavu i najčešće
se sreće u obliku krupnih do fi nih granularnih
masa. Sfalerit je široko rasprostranjena ruda cinka i
obično asocira s galenitom (galena) u žilama i drugim
ležištima. Sinonimi: blende, false galena, mock
lead, mock ore, pseudogalena, zinc blende.
sphenacodonts (Sphenacodontia) – sfenakodonti.
Podred izumrlih reptila pelikosaura (pelycosaurs).
Karakterizirani su prilagodbom grabežljivom načinu
života, napredni aktivni karnivori (carnivores). Stratigrafska
rasprostranjenost: gornji pensilvanij-gornji
perm (?).
sphene – sfen, titanit. Mineral, nezosilikat titana i kalcija.
Obično je žute ili smeđe boje. Često sadrži druge
elemente – niobij, krom, fl uor, natrij, željezo,mangan
i itrij. Sreće se u obliku klinastih ili ispupčenih romboidnih
monoklinskih kristala kao akcesorni mineral u
granitima (granitnim stijenama) i metamorfnim stijenama
bogatim kalcijem. Sinonimi: grothite, titanite.
sphenopsids (Spheopsida, Articulatae) – preslice. Ra-
816
spherite
zred pteridofi ta (papratnjača, pteridophytes). Karakterizirane
su izrazito člankovitim stabljikama (jointed
stems) s pršljenastim, često vrlo malim listovima i
sporangijima (sporangia). Poznati su od donjeg devona
i jedini živući članovi pripadaju rodu Equisetum.
Sinonim: horsetails.
sphere – kugla, sfera. U sedimentologiji – standardni
oblik koji se prihvaća kao referencijski u analizi oblika
sedimentnih čestica (sedimentary-particle shape);
konačna forma koju nastoje postići fragmenti mnogih
stijena i minerala tijekom produljenog djelovanja
abrazije. To je čvrsto tijelo ograničeno jednolično
zakrivljenom plohom čija se svaka točka nalazi na
jednakoj udaljenosti od središta. Kugla ima najmanju
specifi čnu površinu za dani volumen i najveću
brzinu taloženja (slijeganja) u tekućini u usporedbi s
fragmentima bilo kojeg drugog mogućeg oblika (pri
niskoj brzini i konstantnom volumenu i gustoći); v.
spheroid.
spherical blowout preventer – prstenasti protuerupcijski
uređaj (preventer), v. annular blowout preventer.
spherical separator – sferični separator. Okrugla posuda
za odvajanje (separaciju) nafte, plina i vode
(većina separatora za tu svrhu je vertikalne ili horizontalne
izvedbe).
spherical two-phase gas-oil separator – sferični dvofazni
naftno-plinski separator – v. gas-oil separator.
spherical valve – kuglasti ventil, ventil s kuglastim zapornikom,
v. ball valve.
spherical wave – sferični (sferni, kuglasti) seizmički val.
Seizmički val (seismic wave) koji se širi (rasprostire)
od točkastog izvora (point source) i čije frontalne plohe
predstavljaju koncentrične sfere (kugle).
spherical weathering – sferično (sferoidno, kuglasto)
trošenje (raspadanje), v. spheroidal weathering.
sphericity – sferičnost, kuglatost. U sedimentologiji
– stupanj približavanja oblika sedimentne čestice
(shape of sedimentary particle) obliku sfere (kugle),
odnosno izometričkom (kuglastom) obliku. Izražava
koliko su tri uzajamno okomite dimenzije (duljina,
širina, debljina) sedimentne čestice približno jednake.
Usporedbe oblika čestica s oblikom kugle se
mogu napraviti na bazi površine, volumena i omjera
duljina osi ili promjera. Prava sferičnost (true sphericity)
jest, u skladu s teoretskom defi nicijom, omjer
(odnos) specifi čne površine sfere (koja ima jednaki
volumen kao dana čestica) i stvarne specifi čne površine
čestice. Zbog teškoće određivanja stvarne specifi
čne površine nepravilnih čestica (u praksi je površinu
sedimentne čestice nepravilnog oblika gotovo
nemoguće izmjeriti) i volumena nepravilnih čestica
(volumen se lakše određuje uranjanjem u vodu),
predložena je brza metoda određivanja sferičnosti
koja se sastoji u mjerenju omjera (odnosa) stvarnog
nominalnog promjera čestice i promjera sfere koja
opisuje tu česticu (obično je to najveći promjer čestice).
Sferičnost čestica se također može odrediti kao
treći (kubni) korijen iz omjera volumena čestice i volumena
najmanje kugle koja okružuje česticu. Savršena
sfera ima sferičnost 1, dok svi drugi objekti imaju
sferičnost manju od 1; v. angularity, roundness.
spherite – sferit. (1) v. sphaerite. (2) Sedimentna stijena
(sedimentary rock) sastavljena od agregata čestica
veličine šljunka neklastičnog podrijetla, ali teksturom
podsjeća na rudit klastičnog podrijetla, na pri-