Englesko hrvatski enciklopedijski rječnik istraživanja i ... - Ina

geothermal heat fl ow 367
ghost
s dubinom ispod površine Zemlje (temperature u
Zemljinoj kori), termički (toplinski) gradijent (thermal
gradient) Zemlje. Blizu površine Zemlje varira
za različita područja, ovisno o prosječnoj godišnjoj
temperaturi na površini, veličini toplinskog toka u
podzemlju i termičkoj (toplinskoj) provodnosti (specifi
čnoj termičkoj vodljivosti, thermal conductivity)
podzemnih formacija (stijena). Općenito se linearno
mijenja s dubinom i varira od 23,7 do 40 °C/1.000 m,
a u sedimentacijskim bazenima je prosječno jednak
od 25,5 do 29 °C/1.000 m. Srednji geotermički gradijent
za cijeli svijet se uzima 18,2 °C/1.000 m dubine
(1,0 °F/100 ft), a prema nekim izvorima, oko 25
°C/1.000 m. S pomoću srednje vrijednosti temperaturnog
gradijenta i prosječne godišnje temperature
na površini danog područja može se procijeniti
temperatura formacije kao zbroj temperature na površini
i umnoška geotermičkog gradijenta i dubine
formacije. Prema tome, ako se u bušotini utvrdi temperatura
(mjerenjem dubinskim termometrom, prema
podacima karotaže ili po dinamičkoj temperaturi
na dnu bušotine), lokalni geotermički gradijent se
može odrediti iz spomenutog odnosa i zatim rabiti
za procjenu temperature formacija na bilo kojoj dubini.
Sinonim: subsurface temperature gradient.
geothermal heat fl ow – geotermički toplinski tok (fl uks).
Količina toplinske (termičke) energije koja se izlučuje
s jednog četvornog centimetra površine Zemlje u
jednoj sekundi. Srednja vrijednost toplinskog toka
za Zemlju jednaka je približno 1,5±0,15 mikrokalorija
na cm 2 u sekundi ili oko 1,5 jedinice toplinskog
toka (heat-fl ow unit). Mjerenja toplinskog toka u područjima
razvoja eruptivnih (magmatskih) stijena su
pokazala linearnu korelaciju između količine topline
koju izdvajaju stijene i veličine toplinskog toka na
površini. Izdvajanje topline je uvjetovano postojanjem
urana, kalija i torija.
geothermal metamorphism – geotermalna metamorfoza
(metamorfi zam). Tip dubinske statičke metamorfoze
ili metamorfi zma (deep-seated static metamorphism)
pri kojem je stalni porast temperature s
dubinom (termički gradijent), koji se pripisuje dubokom
prekrivanju (pokapanju) naslagama pokrovnih
stijena, kontrolni faktor; v. load metamorphism, static
metamorphism, thermal metamorphism.
geothermal prospecting – geotermička prospekcija
(istraživanje). Geofi zička metoda prospekcije (istraživanja)
blizu površine Zemlje, koja se bazira na
mjerenjima promjena podzemnih temperatura (ili
gradijenata temperatura) Zemlje koje nisu povezane
s dnevnim varijacijama Sunčevog zagrijavanja, radi
istraživanja i pronalaženja izvora geotermalne energije
(vode s visokom temperaturom i/ili vodene pare
– v. geothermal energy), koja se može profi tabilno
iskorištavati direktno kao toplina i/ili za proizvodnju
električne energije, te lociranja geoloških struktura
koje utječu na toplinske tokove (solne dome, dajkovi,
rasjedi i slično) ili kolebanja nivoa podzemnih voda.
Budući da dnevne varijacije temperature prodiru do
dubine manje od jednog metra, a godišnje varijacije
temperature do 20 metara, mjerenja izvedena na
dubini 1,5 do 2 metra tijekom kratkog vremenskog
intervala odražavaju varijacije toplinskog toka. Ispitivanja
se mogu izvoditi i ispod dna jezera i močvara.
Sinonimi: geothermic surveying, thermal prospecting.
geothermal reservoir – geotermičko (geotermalno)
ležište. (1) Podzemni sloj stijene koji sadrži vodenu
paru ili vruću vodu u zamci izoliranoj pokrovom
nepropusnih stijena. Potencijalni izvor energije. (2)
Podzemni sloj stijene koja je vruća ali ne sadrži ili
sadrži malo vode.
geothermal resources – geotermalni resursi, resursi
geotermalne energije. Količina toplinske (termičke)
energije koja se može pridobiti uz konkurentne troškove
u odnosu na druge oblike (vrste) energije.
geothermic – geotermički, geotermalni, v. geothermal.
geothermic surveying – geotermička (termička) prospekcija,
v. geothermal prospecting.
geothermometer – geotermometar, geološki termometar.
Mineral ili asocijacija minerala (mineral assemblage)
čiji su sastav, struktura ili uklopci stabilni unutar
poznatih termičkih (temperaturnih) granica pri određenom
tlaku i sastavu i njihovo postojanje, prema
tome, označava temperaturnu granicu ili raspon formiranja
stijena u kojima se nalaze. Kao primjeri mogućih
geotermometara mogu poslužiti pretvorba
alfa-kvarca u beta-kvarc, pojava volastonita, sadržaj
selena u galenitu, homogenizacija tekućih uklopaka
i termičko gubljenje boje spora i peludi. Sinonim: geologic
thermometer.
geothermometry – geotermometrija. (1) Izučavanje topline
Zemlje uključujući njenu temperaturu, utjecaj
temperature na fi zikalne i kemijske procese, izvor
Zemljine topline i vulkanologiju (vulkansku aktivnost).
Sinonim: geologic thermometry. (2) Određivanje
temperature kemijske ravnoteže stijene, minerala
ili fl uida. (3) Određivanje temperature geotermičkog
(geotermalnog) ležišta (v. geothermal reservoir)
iz relativnih koncentracija iona natrija, kalija, kalcija i
magnezija u prirodnim vodama.
germanotype tectonics – germanotipna tektonika,
paratektonika. Tektonika kratona (tectonics of cratons)
i stabiliziranih naboranih pojaseva (tectonics of
stabilized foldbelts) za koju su karakteristične strukture
analogne strukturama razvijenim na području
Njemačke sjeverno od Alpa. Umjerenije faze germanotipne
tektonike su epirogenetske, ali one također
uključuju procese stvaranja širokih bora (položenih
bora velikog radijusa) koje su se formirale uglavnom
kao posljedica vertikalnog uzdizanja i strmih (strmo
padajućih) rasjeda, blokovski rasjednutih stijenskih
masiva i deformacije stijena sedimentacijskih bazena
smještenih unutar planinskih masiva. Sinonim:
paratectonics; v. alpinotype tectonics.
geyserite – gejzirit. Sinonim termina siliceous sinter (silicijski
sinter) koji se osobito rabi za označavanje gustih
(kompaktnih), rahlih, konkrecijskih, ljuskavih ili
nitastih inkrustacija opalnog silicij-dioksida (opaline
silica) koji se istaložio (precipitirao) iz voda gejzira.
ghost – (1) sekundarna refl eksija. U seizmici – seizmička
energija koja se rasprostire prema gore od točke
paljenja pri seizmičkom profi liranju i zatim se refl ektira
prema dolje od osnovice raspadnutih stijena ili
od površine. Takva energija se obično ujedinjuje sa
serijom valova koji se šire prema dolje, iako se katkada
može razlikovati kao zasebni val. Sekundarne
refl eksije također mogu biti ispod površine vode pri
seizmičkom profi liranju na moru. Sinonim: secondary
refl ection. (2) reliktna kontura (obris). U petrologiji
– vidljiva kontura (obris) oblika ranije postojećeg