Englesko hrvatski enciklopedijski rječnik istraživanja i ... - Ina

variable-density column 940
vein
variable-density column – stupac promjenljive gustoće.
Stupac tekućine čija gustoća raste s dubinom i
rabi se za određivanje gustiće krhotina i čestica probušenih
stijena (well cuttings). Čestice šejla se ubace
na vrhu stupca i padaju u tekućini dok se gustoća
čestica šejla ne izjednači s gustoćom tekućine. Tekućine
se priprema miješanjem bromoforma, ugljik-tetraklorida
i drugih tekućina.
variable-density recording – seizmičko zapisivanje (registracija)
s promjenljivom gustoćom. Metoda zapisivanja
(registracije, prikazivanja) seizmičkih podataka
(signala) u kojoj je tamnoća slike (fotografska gustoća)
proporcionalna amplitudi signala.
variable load – opterećenje promjenljive težine. Težina
potrepština (poput bušaćih šipki, goriva, vode, cementa
i bušaće isplake) na poluuronjivoj platformi
(semisubmersible) ili bušaćem brodu (drillship).
variable pipe rams – varijabilne čeljusti (ulošci) za cijevi.
Čeljusti (ulošci) za brtvljenje oko cijevi različitih promjera
– u rasponu od 2 7 / 8 inča do 5 inča ili sličnom
rasponu; v. pipe rams.
variable-rate reservoir limit test (testing) – ispitivanje
utjecaja granice ležišta, v. reservoir limit test.
variable-rate test (testing) – ispitivanje bušotine metodom
varijabilnih protoka (metodom više protoka), v.
multiple-rate fl ow test.
variance – varijanca (disperzija) skupa podataka. U statistici
– kvadrat standardne devijacije ili standardnog
odstupanja (standard deviation).
variation diagram – varijacijski (Harkerov) dijagram.
U petrologiji – binarni ili ternarni dijagram (binary
diagram, ternary diagram) koji prikazuje uzajamne
odnose različitih kemijskih parametara, na primjer,
postotke oksida (oxide percentages), Nigglijeve
brojeve (v. Niggli value), indekse diferencijacije (v.
diff erentiation index), eruptivnih (magmatskih) stijena
(igneous rocks) u seriji. Varijacijski dijagrami se
konstruiraju radi utvrđivanja uzajamnih genetskih
odnosa i prirode procesa koji djeluju na danu seriju
eruptivnih stijena – na os apscise se obično nanosi
maseni postotni sadržaj silicij-dioksida, a na os ordinate
se nanose drugi glavni oksidi. Sinonim: Harker
diagram (v.).
variegated – šaren. Termin za označavanje sedimenata
(sediments) ili sedimentnih stijena (sedimentary
rocks), poput crvenog pješčenjaka (red sandstone)
koji pokazuju raznolikost boja u obliku nepravilnih
pjega, mrlja, žilica, pruga ili mrežice.
varietal mineral – karakteristični mineral. Mineral koji
se nalazi u stijeni u znatnoj količini ili je karakterističan
za stijenu; mineral čije postojanje u stijeni
uzrokuje razlikovanje jednog varijeteta stijene od
drugog. Sinonimi: characterizing accessory mineral,
distinctive mineral.
Variscan orogeny – variscička (hercinska) orogeneza, v.
Hercinian orogeny.
Variscides – Variscidi, Hercinidi, v. Hercynides.
varve – varva. (1) Sedimentni sloj (sedimentary bed)
ili lamina (lamina) ili sekvencija lamina (sequence of
laminae) koji su se istaložili u tijelu stajaće vode tijekom
jednogodišnjeg perioda, osobito par tankih
slojeva dobro sortiranih glacijalno-lakustričkih (ledenjačkih
jezerskih) sedimenata koji su se istaložili
(formirali) tijekom jedne sezone (obično vodama od
topljenja ledenjaka) u glacijalnom (ledenjačkom) je-
zeru ili drugom tijelu vode stajačice ispred ledenjaka.
Glacijalna varva (glacial varve) se obično sastoji
od donjeg »ljetnog« sloja (»summer« layer), građenog
od relativno grubozrnastog sedimenta svijetle
boje (obično pijeska ili silta) istaloženog pri brzom
topljenju leda tijekom toplijih mjeseci, koji postupno
prelazi prema vrhu u tanji »zimski« sloj (»winter«
layer) građen od vrlo fi nozrnastog (glinovitog), često
organskog (organogenog) sedimenta tamne boje
koji se sporo istaložio iz suspenzije u stajaćoj vodi u
vrijeme kada su rijeke bile okovane ledom. Brojenje
i korelacija varvi su se primjenjivali za mjerenje starosti
pleistocenskih glacijalnih (ledenjačkih) sedimenata
(Pleistocene glacial deposits). (2) Svaki ciklički sedimentni
kuplet (v. couplet), kao u nekom šejlovima
i evaporitima.
varve clay – glina s varvama, trakasta glina, v. varved
clay.
varved clay – glina s varvama, trakasta glina. Jasno
laminirani lakustrički (jezerski) sediment (lacustrine
sediment) koji se sastoji od varvi bogatih glinom (v.
varve, 1). Terminom se također označava gornji, fi nozrnasti
»zimski« sloj glacijalne varve (»winter« layer of
glacial varve). Sinonim: varve clay.
varvite – varvit. Stvrdnuta stijena koja se sastoji od
drevnih varvi (v. varve, 1).
vase – slatkovodni estuarijski silt. Slatkovodni silt (freshwater
silt) istaložen u estuarima duž atlantske obale
Europe i Afrike, koji se sastoji od smjese pješčanih
i prašinastih zrna kvarca, kalcita, minerala gline i ljuštura
dijatomeja (dijatomejskih algi) s vezivom od algona
(viskozni vezivni materijal koji se sastoji od fi no
razdijeljenih ostataka algi ili kopnenog bilja i željeza,
uglavnom u obliku željeznog sulfi da).
vauclusian spring – voklijski izvor. Eruptirajući izvor u
krškom području, obično s osobito velikim kapacitetom
istjecanja vode. Voklijski izvori se pojavljuju na
mjestima gdje podzemne rijeke aktivno erodiraju
vapnence i izlaze na površinu u podini strme padine
dolina gdje vapnenci prekrivaju sloj vodonepropusnih
stijena. Sinonim: gushing spring.
vault – svod. U geomorfologiji – struktura Zemljine
kore koja oblikom nalikuje na svod ili nadsvođeni
prostor, na primjer, kaverna (cavern) ili vulkanski krater
(volcanic crater).
V-door – otvor (vrata) bušaćeg tornja. Vrata ili otvor u
osnovici bušaćeg tornja (derrick) u obliku preokrenutog
slova V smještena suprotno od bušaće dizalice
(drawworks) kroz koja se dovlače cijevi (cijevni materijal)
i oprema na podište (platformu) tornja (drill
fl o o r ) ili izvlače iz tornja. Sinonimi: derrick window,
V-window, window opening.
Vectian – vekt, vect, apt, v. Aptian.
vein – (1) žila, žilna intruzija. Tanka pločasta magmatska
intruzija (intruzija eruptivnih stijena, igneous intrusion)
u pukotini (primjena termina se ne preporučuje).
(2) rudna žila. Epigenetsko mineralno punilo (pločastog
ili listastog oblika) rasjeda (fault) ili druge pukotine
u okružujućoj stijeni – proces ispunjavanja pukotine
je često praćen istiskivanjem okružujuće stijene
(host rock). (3) žilno rudno ležište. Rudno ležište u
obliku pločaste žile nastalo ispunjavanjem pukotina
(v. vein, 2). (4) usko vodeno korito u ledu. Usko vodeno
korito u kopnenom ledu (land ice). (5) uski potok vode
u ledu. Struja vode koja teče kroz usko vodeno korito