Englesko hrvatski enciklopedijski rječnik istraživanja i ... - Ina

hydraulic conductivity 406
hydraulic conductivity – hidraulička vodljivost, koefi cijent
permeabilnosti. Protok vode (u kubnim metrima
ili galonima na dan) kroz jediničnu površinu poprečnog
presjeka stijene (1 kvadratni metar ili stopa)
pri jediničnom hidrauličkom gradijentu pri danoj ili
standardnoj temperaturi. Sinonimi: coeffi cient of permeability,
permeability coeffi cient.
hydraulic diff usivity constant – konstanta hidrauličke
difuznosti. Kvocijent permeabilnosti ležišta i
umnoška grupe parametara – poroznosti ležišta, viskoznosti
i kompresibilnosti nafte ili plina. O veličini
konstante ovisi brzina uravnoteženja disturbancije
tlaka u ležištu – što je vrijednost konstante veća,
brže se postiže ravnoteža tlaka. Plinska ležišta imaju
nekoliko puta veću konstantu difuznosti od naftnh
ležišta zbog manje vrijednosti produkta viskoznosti
i kompresibilnosti (kompresibilnost plina je veća od
kompresibilnosti nafte, ali je njegova viskoznost manja
od viskoznosti nafte).
hydraulic drive – v. water drive.
hydraulic fracture treatment – hidrauličko frakturiranje
(lom) formacije, v. hydraulic fracturing.
hydraulic fracturing – hidrauličko frakturiranje (lom)
formacije. Metoda stimulacije bušotina u kojoj se
kroz zaštitnu kolonu (casing) ili privremenu kolonu
radnih cijevi injektiraju fl uidi za frakturiranje pod visokim
tlakom (do 1.400 bar ili 20.000 psi) i kapacitetom
koji je veći od sposobnosti primanja obrađivane
formacije radi stvaranja umjetnih pukotina u ležišnoj
stijeni (horizontalne pukotine obično nastaju u plitkim
formacijama dubine manje od 600 metara/2.000
stopa s gradijentom frakturiranja 1,0 ili većim, a vertikalne
pukotine nastaju u dubokim formacijama
– dubljim od 1.200 metara/4.000 stopa – s gradijentom
frakturiranja 0,7 ili manjim). Nastankom pukotina
režim radijalnog strujanja fl uida u sloju/ležištu
prema bušotini se mijenja u režim linearnog strujanja
u nastalu pukotinu koja dalje vodi fl uid prema
kanalu bušotine s minimalnim otporom strujanju.
Na taj način povećava se permeabilnost i produktivnost
bušotine. Uspješnost obrade ovisi o vodljivosti
pukotine i trajanju njene vodljivosti.
Operacija frakturiranja se može izvoditi u nekoliko
stupnjeva tijekom kojih se u bušotinu injektiraju razni
radni fl uidi – najprije se injektira obrok fl uida za
frakturiranje bez podupirača (propanta) dok se ne
postigne lom formacije, odnosno ne stvori pukotina,
zatim se injektiranje fl uida za frakturiranje nastavlja
dok se ne postignu željene dimenzije pukotine (duljina,
širina), nakon čega se fl uidu za frakturiranje
dodaje materijal koji nastalu pukotinu treba držati
otvorenom – tzv. podupirač ili propant (proppant) – i
na kraju operacije se pumpa čisti fl uid za čišćenje bušotine
od podupirača. Vrijeme čišćenja bušotine od
podupirača i fl uida nakon što se pusti u proizvodnju
može trajati od nekoliko dana do nekoliko mjeseci.
Radni fl uid za frakturiranje je obično voda (moguće
ju je pomiješati s kiselinom) ili plinsko ulje, a za povećavanje
viskoznosti radnih fl uida mogu se primijeniti
zgušnjivači. Kao podupirač (za držanje pukotina
otvorenim nakon što završi pumpanje fl uida za frakturiranje)
rabe se sitne kuglice dobro sortiranog pijeska
i pijeska presvučenog smolom, keramičke kuglice,
kuglice sinteriranog boksita itd. suspendirane u
radnom fl uidu (koncentracija podupirača je obično
hydraulic holddown
od 60 do 480 kg/m3). Veličina operacije frakturiranja
se mjeri utroškom pijeska koji obično varira od 9 do
450 tona za masivno hidrauličko frakturiranje.
Varijante operacija hidrauličkog frakturiranja se nazivaju
Hydrafrac (komercijalni naziv operacije – originalni
postupak frakturiranja pješčenjaka u kojem se
primjenjuje zgusnuto ili gelirano ulje s pijeskom kao
podupiračem), Sandfrac (komercijalni naziv operacije
– frakturiranje pijeskom), waterfrac ili frakturiranje
vodom (uobičajena metoda hidrauličkog frakturiranja
uporabom slatke ili slane vode kao fl uida za frakturiranje
s dodatkom agensa za geliranje i sprječavanje
gubitaka), acidfrac (acid fracturing) ili kiselinsko
frakturiranje (metoda hidrauličkog frakturiranja s
otapanjem stijene karbonatnih ležišta – u bušotinu
se najprije injektira obrok inertne, gelirane vode da
se izazove lom formacije, zatim emulzija kiseline u
nafti, s podupiračem ili bez njega, za izjedanje stijenke
pukotine, a na kraju se može injektirati obična kiselina),
Superfrac (frakturiranje s istovremenim injektiranjem
vode i ulja visoke viskoznosti koje ima veliki
kapacitet za podupirač), gelled oilfrac ili frakturiranje
geliranim uljem (pripremljenim od rafi niranog destilata
ili nafte s polja, gelirano ulje ima nižu viskoznost
od gelirane vode, a primjenjuje se za frakturiranje
formacija koje su osjetljive na utjecaj vode), gelled
waterfrac ili frakturiranje geliranom vodom (postupak
je sličan frakturiranju vodom, s tom razlikom što
se voda pažljivo obradi agensim za geliranje, kao što
su guar smola, hidroksil propil guar i hidroksil etil
guar, i kemijskim katalizatorima tako da se dobije
vrlo viskozni gel, koji je pumpabilan kao voda, ali
ima odlična svojstva nošenja podupirača), emulsion
frac ili frakturiranje emulzijom vode i nafte (emulzija
ima dobra svojstva nošenja podupirača i jeftinija je
od gelirane nafte ili vode visoke viskoznosti, ali može
formirati stabilnu emulziju sa slojnim fl uidima) i vapor
frac ili frakturiranje plinovitim fl uidom (metoda
frakturiranja plinskih ležišta – fl uid za frakturiranje je
gelirani fl uid pripremljen ili od ugljik-dioksida i ukapljenog
naftnog plina ili od ugljik-dioksida i alkohola,
i na površini je u tekućem stanju, ali je pod ležišnim
uvjetima u plinovitom stanju. Sinonimi: formation
fracturing, frac job, fracturing, hydraulic fracture
treatment, hydraulic fracturing treatment, hydrofrac,
hydrofracturing.
hydraulic fracturing treatment – hidrauličko frakturiranje
(lom) formacije, v. hydraulic fracture treatment.
hydraulic gradient – hidraulički gradijent (potencijal).
Promjena visine tlaka (pressure head) po jediničnoj
duljini strujanja fl uida, kvocijent razlike tlaka između
dviju točaka duž linije (putanje) strujanja fl uida i
udaljenosti između točaka mjerenja tlaka. Sinonimi:
hydraulic potential, pressure potential.
hydraulic head – hidraulička visina tlaka. (1) Tlak uzrokovan
težinom stupca tekućine. Visina stupca fl uida
(obično vode) koji podržava tlak na površini. Ta visina
tlaka se može izraziti kao tlak po jediničnoj površini
ili jednostavno kao visina stupca vode u centimetrima
ili metrima. (2) Visina površine tekućine iznad
dane točke u toj tekućini.
hydraulic holddown – hidraulički držač (sidro). Dubinska
hidraulička naprava koja se sastoji od niza klinova
ili nazupčanih izbočina na vanjskoj strani cilindrične
površine, a postavlja se ispod dubinske brtvenice