Englesko hrvatski enciklopedijski rječnik istraživanja i ... - Ina

eservoir fl uid study
parametara mijenjaju se i svojstva fl uida (na primjer,
viskoznost i gustoća plinovite i tekuće faze zavise
od tlaka i temperature). Prema tome, da bi se procesom
razrade ležišta i proizvodnje nafte i plina moglo
djelotvorno upravljati, mora se skupiti dovoljno podataka
o svojstvima fl uida i uzorci fl uida moraju biti
reprezentativni za ležište kako bi se mogle prognozirati
promjene i utjecaj svojstava fl uida na procese.
Postoje dvije osnovne metode uzorkovanja ležišnih
fl uida – dubinsko (v. subsurface sampling) i površinsko
uzorkovanje (v. surface sampling). Izbor metode
uzorkovanja ovisi o tipu ležišnog fl uida, proizvodnim
karakteristikama ležišta, tehničkom stanju bušotina
i konstrukciji površinske proizvodne opreme. Jedan
od najvažnijih uvjeta za dobivanje reprezentativnog
uzorka je kondicioniranje (priprema) bušotine za
uzorkovanje (v. well conditioning).
reservoir fl uid study – izučavanje ležišnih fl uida. Skup
laboratorijskih postupaka (metoda) koji se primjenjuju
za određivanje fi zikalnih svojstava ležišnih
fl uida analizom njihovih uzoraka radi dobivanja podataka
za proračune metodom materijalne bilance
(material balance calculations). Izučavanje uključuje
određivanje kemijskog sastava fl uida (chemical composition),
kontaktnu vaporizaciju (otplinjavanje, fl ash
vaporization), diferencijalnu vaporizaciju (otplinjavanje,
diff erential vaporization), separatorsko ispitivanje
(separator test) i mjerenje viskoznosti nafte (oilviscosity
measurement). Svojstva slojnih fl uida koja
se određuju uključuju tlak zasićenja (bubble point
pressure), slojni (ležišni) volumetrijski faktor nafte (oil
formation volume factor), faktor plina (gas formation
volume factor) i ukupni faktor (total formation volume
factor), faktor otopljenog plina (solution gas-oil ratio),
koefi cijent izotermičke kompresibilnosti nafte (coeffi
cient of isothermal compressibility of oil), viskoznost
nafte (oil viscosity) i plina (gas viscosity), Z faktor (Z
factor) te količine i svojstva plina izdvojenog (oslobođenog)
u separatoru (separator gas) i rezervoaru
(stock-tank gas) i rezervoarske (otplinjene) nafte
(stock-tank oil); v. PVT analysis.
reservoir gas-oil (gas/oil) factor – v. formation gas-oil
factor.
reservoir gas-oil (gas/oil) ratio – početni faktor otopljenog
plina (plinski faktor). Omjer volumena plina
(u standardnim kubičnim metrima ili stopama) i jediničnog
standardnog volumena nafte (kubični metar
ili barel) u ležištu pri njegovom početnom tlaku i
temperaturi.
reservoir gas viscosity – v. gas viscosity.
reservoir gas volume factor – ležišni volumetrijski
(obujamski) faktor plina. Omjer volumena plina u
ležištu (tj. pri tlaku i temperaturi ležišta) i volumena
plina na površini (pri standardnima tlaku i temperaturi).
Faktor pokazuje koliko jedan standardni kubni
metar (ili kubna stopa) plina zauzima kubnih metara
(ili kubnih stopa) u ležištu pri nekom tlaku i nekoj
temperaturi, odnosno, izražen kao recipročna vrijednost,
koliko jedan kubni metar (stopa) plina u ležištu
zauzima standardnih kubnih metara (stopa).
reservoir geologist – geolog razrade ležišta. Geolog
koji koordinira razradu cijelog polja; v. reservoir engineer.
reservoir geometry – geometrija ležišta. Izraz pod kojim
se razumijeva opis veličine, oblika te nutarnjih i
709
reservoir heterogeneity
vanjskih granica naftnog ili plinskog ležišta (rabi se u
tehnologiji razrade i proizvodnji). Geometrijski opis
ležišta je uobičajeno timski rad geologa, geofi zičara
i tehnologa razrade ležišta i zahtijeva dobro poznavanje
regionalne geologije i sredine sedimentacije.
Mnogi faktori koji su povezani s geometrijom ležišta
(oblik ležišta, kontinuitet prostiranja formacije, višeslojnost,
postojanje rasjeda, kut nagiba sloja) utječu
na veličinu iscrpka nafte ovisno o prevladavajućem
režimu iskorištavanja. Na primjer, vertikalni reljef
ležišta s režimom otopljenog plina može uzrokovati
formiranje sekundarne plinske kape koja postaje
izvor ležišne energije, u ležištu koje je manje ili
više diskontinuirano može se dogoditi da pojedini
njegovi dijelovi ne komuniciraju s proizvodnim bušotinama
(u tom slučaju treba primijeniti interpolacijsko
bušenje da bi se iscrpila mimoiđena nafta)
i da kontakti nafta-plin i voda-nafta ne napreduju
kao ravna ploha (što također uzrokuje mimoilaženje
nafte), a u višeslojnim ležištima iscrpak nafte će se
znatno razlikovati od sloja do sloja ovisno o njihovim
karakteristikama (svojstvima). Sinonim: geometry of
a reservoir.
reservoir heterogeneity – heterogenost (nehomogenost)
ležišta. Geološka kompleksnost ležišta i njen
odnos sa strujanjem fl uida u njemu, lateralne i vertikalne
promjene svojstava ležišta – poroznosti,
permeabilnosti, veličine (promjera) zrna, distribucije
veličine pora, zasićenja vezanom (konatnon) vodom,
močivosti i svojstava fl uida. Također, postojanje
proslojaka šejla, isklinjenja i rasjeda. Kod vertikalne
heterogenosti ležišta svojstvo s najvećim utjecajem
je permeabilnost, a kod lateralne (horizontalne,
arealne) heterogenosti se mijenjaju poroznost, permeabilnost,
debljina i zasićenje vezanom vodom u
površinskom smjeru. Heterogenost ležišta u najvećoj
mjeri ovisi o sredini taloženja (u kojoj su se ležišta
formirala), a varijabilnosti heterogenosti o kasnijem
(postsedimentacijskom) djelovanju raznih fi zičkih
(mehaničkih) i kemijskih procesa (kompakcija, otapanje,
supstitucija, prekristalizacija, dolomitizacija,
cementacija i drugi procesi i o tektonskim poremećajima
(deformacijama). Sva ležišta ugljikovodika su
prirođeno nehomogena sa sedimentacijskim facijesima
i subfacijesima koji imaju različite karakteristike
sedimentne teksture i tipove stratifi kacije (slojevitosti).
Heterogenost znatno utječe na iscrpak nafte, jer
određuje veličinu arealnog i vertikalnog koefi cijenta
obuhvata ležišta injektiranim fl uidom (fl uidom koji
istiskuje naftu iz ležišta). Heterogenost ležišta se
lako može opisati u neposrednom okolišu kanala
bušotine gdje ona utječe na permeabilnost matriksa
stijene, distribuciju zasićenja ugljikovodikom, potencijalno
uzajamno djelovanje stijene i fl uida i stupanj
oštećenja formacije, jer su na raspolaganju podaci
analize jezgre i karotaže. Analizom jezgara i uzoraka
jezgara te interpretacijom karotažnih dijagrama dobiju
se kvantitativni (numerički) podaci koji su bitni
za opis ležišta – promjer pora i pornih kanala, veličina,
sastav i pakiranje zrna, slojevitost i laminacija
stijene, sedimentacijske strukture, litofacijesi, vertikalne
sekvencije stratifi kacije, poroznost, permeabilnost,
zasićenja i kapilarna svojstva.
Heterogenost u području ležišta između bušotina koja
utječe na režim strujanja fl uida u ležištu, horizontalni