Englesko hrvatski enciklopedijski rječnik istraživanja i ... - Ina

sonic porosity
tologije – pješčenjaci, vapnenci, dolomiti, anhidriti,
soli – i slojne fl uide). Sinonimi: acoustic logging, acoustic
survey, acoustic-velocity log, acoustic well logging,
continuous-velocity log, sonic log, velocity log.
sonic porosity – poroznost prema akustičkoj (zvučnoj)
karotaži, v. sonic logging.
sonic wave – zvučni (akustički) val, v. acoustic wave.
sonobuoy – zvučna (akustička) plutača (bova). U marinskoj
seizmičkoj prospekciji – usidrena ili (obično)
slobodno plutajuća plutača s na njoj postavljenim
hidrofonom (za registraciju akustičkih valova koji se
šire kroz vodu od dalekih točaka paljenja) i radiopredajnikom
(za predaju informacija, odnosno signala,
primljenih hidrofonom do istraživačkog broda). Plutača
se obično baca s broda koji služi kao točka paljenja
(marinski seizmički izvor, na primjer, zračni top).
Primjenjuje se u seizmičkim istraživanjima metodom
refrakcije valova (seismic-refraction surveying).
sooting number – broj (indeks) čađenja. Mjera sklonosti
plina za stvaranje čađe. Određena je volumenskim
protokom zraka koji je potreban za sprječavanje čađenja
pri standardnom ispitivanju čađenja ispitnim
plamenikom.
sorosilicate – sorosilikat, grupni silikat. Klasa ili strukturni
tip silikata (v. silicate) karakteriziran vezom dvaju
SiO 4 -tetraedara diobom jednog kisikovog atoma (tj.
strukturni tip silikata čija strukturna kristalna rešetka
ima dva SiO 4 -tetraedra koji dijele, odnosno imaju
jedan zajednički atom kisika) i omjerom (odnosom)
Si:O jednakim 2:7; v. cyclosilicate, inosilicate, nesosilicate,
phyllosilicate, tectosilicate.
sorption water – sorpcijska (pelikularna, adhezivna)
voda, v. pellicular water.
sorted – sortiran. (1) U sedimentologiji – termin za
označavanje nekonsolidiranih sedimenata (nonconsolidated
sediments) ili cementiranih klastičnih stijena
(cemented detrital rocks) koje se sastoje od čestica
uglavnom jednake veličine ili od čestica čija je veličina
unutar granica jedne frakcije; v. poorly sorted,
moderately sorted, well-sorted. (2) v. graded, 1.
sorted bedding – sortirana slojevitost. Tip gradacijske
slojevitosti (v. graded bedding) u kojoj je svaki sloj građen
od čestica jednake veličine, pri čemu se veličina
čestica smanjuje prema gore u profi lu. Termin nije u
uobičajenoj primjeni.
sorting – (1) sortiranje. U geologiji – dinamički proces
kojim se sedimentne čestice (sedimentary particles)
s jednakim nekim karakteristikama (na primjer, sa
sličnom veličinom, oblikom ili relativnom gustoćom)
prirodno selektiraju i separiraju od pratećih (ali ne i
sličnih) čestica agensima transportiranja (osobito
djelovanjem voda tekućica); v. gradation, 1. (2) sortiranost.
U geologiji – rezultat procesa sortiranja,
stupanj sličnosti (jednoličnosti) veličina sedimentnih
čestica u sedimentu; v. gradation, 1. (3) mjera
sortiranosti. U geologiji – interval distribucije čestica
po veličini ili pokazatelj odstupanja veličina čestica
u oba smjera od njihove srednje vrijednosti; v. gradation,
1.
sorting coeffi cient – koefi cijent sortiranja. Indeks sortiranja
(v. sorting index), numerički izraz defi niran
kao drugi (kvadratni) korijen omjera većeg kvartila,
Q 1 (promjer čestica na kumulativnoj krivulji distribucije
čestica po veličini s ordinatom 25%) i manjeg
kvartila, Q 3 (promjer čestica na kumulativnoj krivulji
810
source productivity index
distribucije čestica po veličini s ordinatom 75%). Koefi
cijent sortiranja upućuje na dijapazon uvjeta koji
postoje u transportirajućem fl uidu (promjena brzine,
turbulentnosti itd.) i u stanovitoj mjeri na udaljenost
transportiranja (prenošenja). Savršeno sortirani sedimenti
imaju koefi cijent sortiranja jednak 1,0, a manje
savršeno sortirani veće koefi cijente. Koefi cijent
sortiranja se danas ne smatra korisnom mjerom veličine
čestica i sedimentolozi ga više ne primjenjuju
(uglavnom rabe standardnu devijaciju distribucije
veličine čestica izraženu u phi jedinicama – phi standard
deviation); v. quartile.
sorting index – indeks sortiranja. Mjera stupnja sortiranosti
ili homogenosti čestica po veličini u sedimentu.
Obično se bazira na statističkoj distribuciji na krivulji
frekvencije veličina čestica, na primjer, koefi cijent
sortiranja (v. sorting coeffi cient) ili faktor sortiranja (v.
grading factor).
sotch – krška vrtača (ponikva, dolac), v. sinkhole.
sound – zvuk. U geofi zici – elastični valovi u kojima je
smjer gibanja čestica longitudinalan, tj. paralelan sa
smjerom širenja (rasprostiranja). Termin se katkada
ograničava na takve valove u plinovima (osobito u
zraku) i tekućinama (osobito u vodi), ali se također
primjenjuje na gibanje valova u čvrstoj sredini – to
je tip gibanja valova koji se najčešće rabi u istraživanju
metodom refl eksije valova (refl ection-seismic
exploration).
sounding – (1) sondiranje. (a) U geofi zici – svako znanstveno
istraživanje okolne prirodne sredine. (b) Mjerenje
debljine tla ili dubine zalijeganja temeljnih
stijena prodiranjem zašiljene čelične šipke u tlo. (2)
električno sondiranje, elektrosondiranje. Kartiranje
gotovo horizontalnih površina razdjela mjerenjem
električne otpornosti (specifi čnog električnog otpora,
electrical resistivity), inducirane polarizacije
(induced polarization) ili elektromagnetskih svojstava
(electromagnetics). Elektrosondiranje obično
uključuje mijenjanje udaljenosti između elektroda
kada se mjeri električna otpornost i inducirana polarizacija,
dok se kod mjerenja elektromagnetskih
svojstava mijenja ili frekvencija ili udaljenost između
prijamnog i predajnog svitka; v. profi ling. (3) mjerenje
dubine mora zvučnim (ultrazvučnim) dubinomjerom
(ehosonderom). Mjerenje dubine vode s broda ehosonderom
(echo sounder, depth sounder, sonic-depth
fi nder) – instrumenta koji mjeri vrijeme potrebno
zvučnom (ili ultrazvučnom) signalu za prijeđeni put
do morskog dna, i natrag. (4) mjerenje dubine mora
užetom s olovnim utegom. Određivanje dubine vode
spuštanjem užeta (ili konopca) otežanog olovom
(lead line, sounding line) s broda do dna mora i mjerenjem
njegove duljine nakon što dotakne dno.
sounding well – sondažna bušotina. Bušotina za dobivanje
podataka o karakteristikama ležišta ili polja.
sound wave – zvučni (akustički) val, v. acoustic wave.
sour – sumporni. Pojam koji opisuje stanje s visokim
sadržajem sumpora ili sumpornih spojeva (sumporovodika,
merkaptana), na primjer, u sirovoj nafti,
prirodnom plinu, benzinu.
source area – područje napajanja sedimentnim materijalom,
v. provenance.
sourceland – područje napajanja sedimentnim materijalom,
v. provenance.
source productivity index – indeks produktivnosti ma-