Englesko hrvatski enciklopedijski rječnik istraživanja i ... - Ina

hydrostatic pressure 412
hyperbolic decline
djelovanjem hidrostatičkog tlaka vode u toj točki vodonosnog
horizonta (akvifera).
hydrostatic pressure – hidrostatički tlak. Tlak koji uzrokuje
masa fl uida (vode) u mirovanju na određenoj
dubini u fl uidu (vodi). Normalni hidrostatički tlak raste
direktno proporcionalno s gustoćom i dubinom
fl uida. Hidrostatički tlak slatke vode je jednak oko 0,1
bar/m (10 kPa/m ili 0,433 psi/ft) dubine. Kod ležišta
s vodotlačnim režimom termin hidrostatički tlak se
odnosi na tlak koji može biti izvor primarne ležišne
energije (energije iskorištavanja ležišta); v. hydrostatic
pressure gradient, hydropressure.
hydrostatic pressure gradient – gradijent hidrostatičkog
tlaka, hidrostatički gradijent. Porast tlaka
fl uida s porastom dubine usljed povećanja težine
iznad ležećeg fl uida. Hidrostatički gradijent vode
iznosi 0,1 bar/m (10 kPa/m ili 0,433 psi/ft) dubine,
dok je gradijent podzemnih voda veći, jer one sadrže
otopljene soli koje im povećavaju gustoću – općenito,
prosječno iznosi 0,105 bar/m ili 0,465 psi/ft
dubine (za salinitet 80. 000 ppm pri temperaturi 25
°C, što odgovara relativnoj gustoći vode od 1,074).
Normalnim se smatra gradijent hidrostatičkog tlaka
približno jednak 0,105 bar/m. Ležišni tlak, međutim,
može biti nenormalno visok (0,215 bar/m, na
primjer, u zonama duž Meksičkog zaljeva i delte Nigera
i na Sjevernom moru) ili nenormalno nizak ako
se (prema raznim autorima) razlikuje ± 10 do 30%
od hidrostatičkog. Na veličinu hidrostatičkog tlaka
također utječu temperatura i, u nekim područjima,
otopljeni plin. Oba parametra smanjuju gradijent.
Sinonimi: hydrostatic gradient, subsurface pressure
gradient.
hydrostatic reservoir pressure – hidrostatički (normalni)
ležišni tlak, v. hydrostatic pressure gradient.
hydrostatic stress – hidrostatičko naprezanje. Stanje
naprezanja u kojem su tlakovi (djelujući po normali
na bilo koju ravninu) jednaki i u materijalu nema
smičnih naprezanja.
hydrostatic test (testing) – hidrostatičko ispitivanje.
Primjena hidrauličkog tlaka (obično punjenjem cijevi
vodom pod tlakom) radi utvrđivanja eventualnog
propuštanja kolone uzlaznih cijevi, vodova, cjevovoda,
posuda ili druge opreme ili određivanja vlačne
čvrstoće (loma) posuda ili cijevi. Sinonim: hydrotest.
hydrostratigraphic unit – hidrostratigrafska jedinica.
Stijensko tijelo znatnog lateralnog (horizontalnog)
protezanja koje čini geološki okvir za prihvatljivo jasan
hidrološki sustav.
hydrosyalite – hidrosijalit, v. clay mineral.
hydrotest, hydro-test – hidrostatičko ispitivanje, v. hydrostatic
test.
hydrothermal – hidrotermalan. Koji pripada ili se odnosi
na vruću vodu (vruću vodenu otopinu), na njeno
djelovanje ili na produkte tog djelovanja, na primjer,
hidrotermalno rudno ležište nastalo (formirano)
precipitacijom minerala iz vruće vodene otopine
u direktnoj vezi ili bez nje s intruzivnim procesima.
Hidrotermalnom se također naziva i sama otopina.
Termin hydrothermal se općenito rabi za označavanje
bilo koje vruće vodene otopine, iako neki autori
katkada ograničavaju njegovu primjenu samo na
vruće vode magmatskog podrijetla.
hydrothermal alteration – hidrotermalna alteracija.
Alteracija stijena ili minerala kao rezultat reakcije hi-
drotermalne vode (vruće vodene otopine, hydrothermal
water) s postojećim čvrstim fazama.
hydrothermal metamorphism – hidrotermalna metamorfoza
(metamorfi zam, metasomatoza). Lokalni
tip metamorfoze (metamorfi zma) uzrokovan prokapljivanjem
(perkolacijom) vrućih otopina ili plinova
kroz pukotine, što dovodi do mineraloških promjena
u susjednim stijenama. Sinonim: hydrothermal metasomatism.
hydrothermal metasomatism – hidrotermalna metasomatoza,
v. hydrothermal metamorphism.
hydrothermal water – hidrotermalna voda. Podzemna
voda (subsurface water) čija je temperatura dovoljno
visoka tako da takva voda može znatno utjecati na
geološke ili hidrološke (hidrogeološke) procese nezavisno
od toga je li ta voda toplija od stijena u kojima
se nalazi. Hidrotermalne vode mogu uključivati
magmatsku i metamorfnu vodu (magmatic water,
metamorphic water), vodu zagrijanu radioaktivnim
raspadom ili energijom oslobođenom pri rasjedanju
(formiranju rasjednih poremećaja), meteorsku
(atmosfersku) vodu (meteoric water) koja se spušta
dovoljno sporo da se može zagrijati do temperature
stijena (u skladu s normalnim geotermičkim gradijentom),
ali se zatim iz raznih uzroka brže diže sačuvavši
izrazito veću temperaturu od normalne kada
dosegnu površinu, meteorsku (atmosfersku) vodu
koja proniče do intruzivnih stijena (tijela) i zagrijava
se na račun njihova hlađenja, vode koje se nalaze u
vodonosnim slojevima (akviferima) pod njihovim
tlakom i slane vode koja se nakuplja u područjima
ograničene cirkulacije na dnu mora.
hydrozoan coelenterates – hidrozoi, obrubnjaci, v. hydrozoans.
hydrozoans (Hydrozoa) – hidrozoi, obrubnjaci. Razred
celenterata (mješinaca, coelenterates). Karakterizirani
su formama (obično kolonijskim) koje su i polipoidne
(polypoid) ili meduzoidne (medusoid), tj. formama
koje imaju i polipoidni i meduzoidni stadij, ili samo
meduzoidne i nepostojanjem nematocista (žarnjačke
stanice, nematocysts) i stomodeuma (cjevasti
prolaz ili ždrijelo koji vodi iz usnog otvora polipa u
gastrovaskularnu šupljinu, stomodaeum). Stratigrafska
rasprostranjenost: pretkambrij (ili donji kambrij)danas.
Sinonim: hydrozoan coelenterates.
hyolitha – hioliti. Visokorazvijeni takson paleozojskih
beskralješnjaka (invertebrates) koji se danas obično
smatra izumrlim koljenom ili razredom moluska
(mekušaca, mollusks). Hioliti su marinske bilateralno
(dvostrano) simetrične solitarne metazoe (metazoans),
općenito s konusnom (obično aragonitnom)
kućicom (conical shell) s jednim otvorom (aperturom,
aperture). Meki dijelovi hiolita se sastoje od
brojnih mišića i dugog sinusoidnog crijeva (sinuous
gut). Stratigrafska rasprostranjenost: najraniji kambrij-kasni
perm.
hypabyssal – hipabisalan, hipoabisalan, subvulkanski.
Koji se odnosi na magmatsku intruziju ili stijenu te
intruzije čija je dubina formiranja između dubine
abisalnih (plutonskih) i ekstruzivnih (efuzivnih, površinskih,
izljevnih) stijena. Sinonim: subvolcanic.
hypabyssal rock – hipabisalna (hipoabisalna, subvulkanska)
stijena (eruptivna stijena), v. hypabyssal.
hyperbolic decline – hiperbolički pad proizvodnje, v.
hyperbolic production decline.