Englesko hrvatski enciklopedijski rječnik istraživanja i ... - Ina

formation volume factor of gas 332
fossil erosion surface
(nafte, nafte s plinom, plina ili vode) pri ležišnom tlaku
i temperaturi koji se treba proizvesti da bi se dobila
jedna jedinica volumena fl uida – kubični metar
ili barel ili stopa – nafte, plina ili vode na površini (pri
standardnim uvjetima – tlaku i temperaturi). Slojni
volumetrijski faktori se rabe za pretvorbu volumena
(količine) fl uida na površini u ekvivalentni volumen
(količinu) u ležištu i obratno. Sinonim: reservoir volume
factor; v. gas formation volume factor, oil formation
volume factor, total formation volume factor, water
formation volume factor, shrinkage factor.
formation volume factor of gas – slojni (ležišni) volumetrijski
faktor plina, v. gas formation volume factor.
formation volume factor of gas condensate – slojni
(ležišni) volumetrijski (volumenski, obujamski) faktor
plinskog kondenzata. Volumen plina u ležištu (pri ležišnim
uvjetima – tlaku i temperaturi) koji se treba
proizvesti da bi se dobio jedinični volumen (kubični
metar ili barel) kondenzata na površini (pri standardnim
uvjetima – tlaku i temperaturi). Može se izračunati
tako da se volumen plina u ležištu (pri ležišnim
uvjetima) podijeli s volumenom kondenzata, dobivenog
iz proizvedenog plina, pri površinskim uvjetima
– tlaku i temperaturi. Mjerna jedinica je obično
kubični metar (ili barel) plina pri ležišnim uvjetima
po kubičnom metru (barelu) kondenzata pri površinskim
uvjetima.
formation volume factor of oil – slojni (ležišni) volumetrijski
faktor nafte, v. oil formation volume factor.
formation volume factor of water – slojni (ležišni)
volumetrijski faktor vode, v. water formation volume
factor.
formation water – (1) slojna voda. (a) Slana (mineralizirana)
voda koja zasićuje ležište (koja se nalazi u
ležištu) zajedno s naftom ili plinom. Sadrži najviše
natrij-klorida, u količini od 10‰ do 350‰ (dijelova
na tisuću, ppt – za usporedbu morska voda sadrži
oko 35‰), te druge elemente i soli – kalcij, magnezij,
sulfate, bikarbonate, jodide i bromide. Pod uvjetima
plinskih i naftnih ležišta voda sadrži ograničenu količinu
otopljenog plina (uglavnom metana) – od oko 2
m3/m3 (10 scf/stb) pri tlaku 70 bar do 6 m3/m3 (35 scf/
stb) pri tlaku 700 bar. Sinonimi: interstitial water, oilreservoir
water, reservoir water; v. connate water. (b)
Originalna voda u sedimentnim stijenama (sedimentary
rocks) iz vremena njihova taloženja; v. connate
water. (2) slojna (prirodna) voda. Voda koja se nalazi u
vodonosnoj formaciji (water-bearing formation) pod
prirodnim uvjetima, za razliku od fl uida koji su ušli u
formaciju, na primjer, bušaća isplaka (drilling mud).
Sinonim: native water; v. connate water.
formation-water resistivity – električna otpornost
(specifi čni električni otpor) slojne vode. U karotaži bušotina
– parametar za određivanje (izračunavanje)
zasićenja formacija (slojeva) vodom i/ili ugljikovodicima.
Električna otpornost vode ovisi o njenom salinitetu
(smanjuje se s porastom saliniteta), temperaturi
(smanjuje se s porastom temperature), prodoru
slatke vode i promjeni sredine sedimentacije i može
široko varirati od bušotine do bušotine u nekim ležištima.
Plitke podzemne vode su obično slatke (neslane),
s otpornošću koja može katkada biti veća od 20
do 50 ohm-m (pri sobnoj temperaturi), dok su vode
na većim dubinama općenito slane (mineralizirane).
Otpornost se može odrediti: (a) prema karotaži spon-
tanog potencijala (SP-krivulji) iz kataloga električnih
otpornosti slojnih voda (podaci sakupljeni za slojne
vode različitih polja, ležišta i produktivnih horizonata
na mnogim područjima gdje se proizvodi nafta);
(b) direktnim mjerenjima na nezagađenim uzorcima
slojne vode dobivenim pri ispitivanju (testiranju)
bušotina; (c) procjenom prema kemijskim analizama
uzoraka vode (konverzijom koncentracije pojedinih
iona u ekvivalentnu koncentraciju natrij-klorida), i
(d) procjenom iz mjerenja električne otpornosti formacije
potpuno (100%) zasićene vodom ako su poznati
njena poroznost i faktor formacije; v. electrical
resistivity.
formic acid – mravlja kiselina. Organska kiselina (organic
acid) koja se često rabi za obradu formacija
kiselinom (acidizing). U prvom redu je prikladna za
bušotine s visokom temperaturom (većom od 120
°C/250 °F, high-temperature wells) ili kada je potrebno
produljeno vrijeme reakcije s formacijom (zbog
njenog svojstva sporije reakcije). Manje je korozivna
od solne i fl uorovodične kiseline.
forward combustion – progresivno (istostrujno) podzemno
izgaranje nafte, v. in-situ forward combustion.
fossil – (1) fosil, okamina. Očuvani mineralizirani ostaci
(remains), tragovi (traces) ili otisci (imprints) drevnih
životinja i biljaka i mikroorganizama koji su se
prirodnim procesima sačuvali u Zemljinoj kori (slojevima
litosfere) od nekog prošlog geološkog ili
pretpovijesnog doba i koji su korisni za određivanje
starosti sedimentnih stijena u kojima se nalaze
i načina njihove sedimentacije. Samo je neznatni
dio svih organizama koji su ikada živjeli na Zemlji
fosilan i većina njih je bila s tvrdim ljušturama, kostima
i drugim dijelovima i prebivala pod povoljnim
uvjetima za očuvanje. Fosili su se većinom sačuvali u
sedimentnim stijenama iako postoje i rijetke iznimke
(na primjer, insekti u jantaru). Za fosilizaciju organizama
povoljni uvjeti su, na primjer, grebeni (rifovi),
oceanska dna, močvare (anaerobni uvjeti), riječne
vodoplavne ravnice (zbog stvaranja mulja) i druge
sredine. U slobodnoj uporabi termin fossil označava
svaki dokaz života u prošlosti; v. subfossil. (2) fosilan.
Termin za označavanje svakog objekta koji je egzistirao
u geološkoj prošlosti i o kojem još uvijek postoji
dokaz; v. subfossil.
fossil assemblage – fosilna zajednica, v. assemblage, 1.
fossil association – asocijacija fosila, v. association, 1.
fossil community – zajednica fosila. U paleoekologiji
– skup fosila (fossil assemblage) u kojem su individualni
organizmi živjeli na istom mjestu na kojem
su nađeni njihovi fosili, prisutni su u približno jednakom
broju i veličini kao kada su bili živi i, prema
tome, nisu pretrpjeli transportiranje nakon uginuća.
Sinonim: in-place assemblage.
fossil diagenesis – dijageneza fosila. Grana paleoekologije
koja se bavi izučavanjem povijesti organskih
ostataka (organic remains) nakon njihova pokapanja
(burial).
fossil erosion surface – fosilna erozijska površina.
Površina erozije (v. erosion surface) koja je bila pokopana
(buried) mlađim sedimentima, a kasnije ponovno
ogoljena zahvaljujući uklanjanju tih pokrovnih
naslaga. Termin se katkada rabi kao sinonim
termina buried erosion surface (pokopana erozijska
površina).