Englesko hrvatski enciklopedijski rječnik istraživanja i ... - Ina

fault apron 303
fault gouge
stijenskih blokova, odnosno strana rasjeda u odnosu
jedne na drugu). Rasjedi nastaju kao posljedica ekspanzije,
gravitacije ili kombinacije tih djelovanja.
Amplitude pomicanja (pomaka) stijena mogu varirati
od nekoliko milimetara do nekoliko kilometara.
Rasjedne plohe mogu sezati do površine, ali većina
je rasjeda pokopana (čest slučaj u sedimentnim stijenama).
Rasjedi često teže biti paralelni s trendom
(neki su poprečni na trend), a rasjedne zone su paralelne
sa starim obalnim linijama (gdje se još uvijek
odvija sedimentacija) ili s rubom sedimentacijskih
bazena ili su na rubovima izdignutih područja. Klasifi
ciraju se u ovisnosti o relativnom kretanju (pomicanju)
duž paraklaze (kretanje duž rasjedne plohe
može biti vertikalno, horizontalno, dijagonalno ili
rotacijsko ili se stijene mogu međusobno razmicati)
kao: (a) normalni (v. normal faults); (b) reverzni (v.
reverse faults); (c) rasjedi s pomakom po pružanju (v.
strike-slip faults); (d) rasjedi s dijagonalnim pomakom
(oblique-slip faults), i (e) zglobni rasjedi (hinge faults),
a tip rasjeda, povezan s tektonikom ploča, naziva
se transformnim (v. transform fault). Prema veličini
kuta nagiba rasjedne plohe dijele se na: (a) rasjede
sa strmim nagibom (rasjedi s velikim kutom nagiba
rasjedne plohe – većim od 45°, high-angle faults); (b)
rasjede s blagim nagibom ili položene rasjede (rasjedi
s malim kutom nagiba rasjedne plohe – manjim
od 45°, low-angle faults), i (c) položene navlake (rasjedi
s vrlo malim kutom nagiba rasjedne plohe – od
10° do 15° ili manjim, overthrust faults). Aktivni rasjedi
(active faults, live faults) kreću se (gibanje je vrlo
sporo – obično nekoliko centimetara godišnje, iako
se mogu kretati na velike udaljenosti tijekom dugih
perioda), a neaktivni (dead faults) miruju.
Rasjedi su važni u geološkim izučavanjima jer su mnoge
naftne i plinske zamke formirane uz rasjede i/ili uzrokovane
rasjedanjem. Obično čine barijere strujanju
fl uida u ležištima i, budući da dijele ležište na blokove
(fault blocks) i da svaki blok ima svoje kontakte i
tlak, oni se u procesu proizvodnje moraju razmatrati
kao zasebna ležišta. U slučaju zavodnjavanja rasjednutog
ležišta/polja injektirana voda struji duž rasjednih
ploha i, ako je tlak injektiranja veći od početnog
ležišnog tlaka, voda će proširiti rasjednu pukotinu i
strujati duž nje. Ako pretičak ležišnog tlaka potraje
dulje vrijeme, voda može napraviti erozijom stalne
kanale strujanja i time izazvati nepovratnu štetu u
ležištu. Rasjedi su također često tektonski ekrani naftnih
i plinskih ležišta; v. faulting.
fault apron – zastor rasjedne izbočine. Masa rastrošenog,
klastičnog stijenskog materijala nataložena
duž osnovice (baze) rasjedne izbočine (base of fault
scarp) i formirana brojnim sraslim aluvijalnim konusima
(alluvial cones).
fault basin – rasjedni bazen (depresija, zavala). Bazen
(depresija ili zavala, depression) koji je rasjedima odvojen
od okolnog područja.
fault block – rasjedni blok. (1) Strukturna jedinica (element)
Zemljine kore (crustal unit) formirana blokovskim
rasjedanjem (v. block faulting). Rasjedni stijenski
blok može biti djelomično ili potpuno ograničen rasjedima
i djeluje kao cjelina pri rasjedanju u blokove
i drugoj tektonskoj aktivnosti. Sinonim: block. (2) Dio
formacije okružen rasjedima i potencijalno izoliran
od ostatka formacije.
fault breccia – rasjedna (dislokacijska) breča. (1) Tektonska
breča (v. tectonic breccia) sastavljena od uglastih
fragmenata (odlomaka) koji su nastali drobljenjem,
razaranjem ili otkidanjem stijena pri kretanju duž rasjeda
zbog trenja između krila rasjeda ili zbog pojave
pukotina povezanih s glavnim rasjedom (major fault).
Naziva se i brečom trenja (v. friction breccia) budući
da nastaje trenjem i trljanjem stijenki krila rasjeda
jedna o drugu. Rasjedne breče su prepoznatljive
po presijecajućim uzajamnim odnosima sa stijenom
u kojoj se nalaze i po postojanju fi ne gline rasjeda
(gline trenja – v. fault gouge) i potamnjelih fragmenata
pokrivenih zrcalima klizanja blokova. Sinonim:
dislocation breccia. (2) Termin koji se katkada rabi kao
sinonim za breču zone drobljenja (v. fault rubble).
fault cliff – rasjedna litica (hridina). Litica (hridina) koja
se pojavljuje (nastaje) pri rasjedanju (formiranju rasjeda),
osobito rasjedna strmina (v. fault scarp).
fault closure – zatvorenje zamke rasjedom. Ograničenje
naftne ili plinske zamke (ležišta) plohama rasjeda; v.
closure.
fault coast - rasjedna obala. Obala neposredno formirana
rasjedanjem (faulting), na primjer, obala koja
se proteže duž linije rasjeda (fault line), rasjedne strmine
(fault scarp) ili obala formirana uskim morskim
zaljevom (sea arm) koji je ispunio rasjedni rov (fault
trough). Primjer je obala Crvenog mora.
fault complex – kompleks rasjeda. Grupa rasjeda (group
of faults) koji su uzajamno povezani i međusobno
se presijecaju. Mogu biti jednake ili različite starosti.
fault-dam spring – rasjedni izvor, v. fault spring.
fault embayment – rasjedni zaljev. Rasjedni rov (v. fault
trough) ili drugo spušteno područje u zoni rasjeda ili
između dva rasjeda koji su potopljeni morem (na primjer,
u Crvenom moru).
fault escarpment – rasjedna strmina, v. fault scarp.
fault fi ssure – rasjedna pukotina, paraklaza. Pukotina
(fi ssure) koja nastaje kao posljedica rasjedanja (faulting)
duž koje se jedan dio slojeva (stijena) spustio
ili uzdigao u odnosu na drugi dio slojeva (stijena).
Može biti ispunjena žilnim materijalom. Sinonim:
paraclase.
fault-fold – rasjed-bora. Struktura koja je formirana
povezivanjem (kombinacijom) nabiranja (boranja,
folding) i gotovo vertikalnog rasjedanja (vertical faulting),
pri čemu se materijal Zemljine kore lomi u
izduljene trake od kojih se jedne uzdižu nalik antiklinalama,
a druge spuštaju nalik sinklinalama.
fault gap – rasjedni klanac. Uvala (depresija, depression)
između krajeva hrpta (ridge) odsječenih trasverzalnim
(poprečnim) rasjedom (transverse fault) koji
je lateralno pomaknuo hrbat tako da se njegova dva
dijela više ne nastavljaju jedan na drugog.
fault gouge – fi na glina rasjeda (glina trenja). Mekani,
necementirani (nevezani) i pulverizirani (smrvljeni u
prah) glinoviti ili glini sličan materijal (obično smjesa
minerala u fi no razdijeljenom obliku ili teško razlučivih)
koji se nalazi duž nekih rasjeda ili između stijenki
krila rasjeda i ispunjava (ili katkada djelomično ispunjava)
zonu rasjeda; skliska muljevita masa koja prekriva
rasjednu površinu ili cementira (veže) rasjednu
(dislokacijsku) breču (v. fault breccia). Glina rasjeda
nastaje drobljenjem i usitnjavanjem stijenskog materijala
tijekom razvoja rasjeda, kao i pri kasnijem
kemijskom razlaganju (razaranju) i alteraciji uzroko