Englesko hrvatski enciklopedijski rječnik istraživanja i ... - Ina

matrix limestone 499
maturity
jene koja uključuje gustoću skeleta i gustoću fl uida
koji ispunjava njene pore (v. bulk density). Iznosi 2,65
g/cc za nekonsolidirane (nevezane) pijeske, 2,68 g/
cc za pješčenjake, 2,71 g/cc za vapnence i 2,87 g/cc
za dolomite. Rabi se u proračunima karotaže gustoće
(density log). Sinonim (katkada): grain density.
matrix limestone – mikritni vapnenac, v. micritic limestone.
matrix permeability – primarna permeabilnost, v. primary
permeability.
matrix porosity – (1) primarna poroznost, v. primary
porosity. (2) poroznost matriksa. Poroznost matriksa
(vezivne mase) ili fi nije zrnaste frakcije (fi nozrnastog
dijela) karbonatne stijene (carbonate rock), za razliku
od poroznosti grubljih komponenata.
matrix support – matriksna potpora. Sedimentna tekstura
(sedimentary texture) u kojoj veće čestice nisu u
kontaktu nego su odvojene fi nijim česticama; v. clast
support.
mat-supported jackup drilling rig – samopodizna
bušaća platforma s pločastim postoljem. Morska
(odobalna) samopodizna bušaća platforma (off shore
jackup rig) koja rabi ploču (mat) ili veliku čeličnu
platformu (steel platform) kao postolje (potporanj) za
noge na relativno mekanom morskom dnu, za razliku
od samopodizne bušaće platforme čije se noge
oslanjaju o potporne kesone na morskom dnu (spud
cans). Sinonim: mat-supported jackup rig.
mat-supported jackup rig – samopodizna bušaća platforma
s pločastim postoljem, v. mat-supported jackup
drilling rig.
maturation – zrenje, sazrijevanje. U geologiji – proces
kemijske alteracije organske tvari u sedimentnim
stijenama s pokapanjem tijekom vremena pod utjecajem
temperature. Rezultat zrenja može biti generiranje
nafte i prirodnog plina. Zrenje uključuje stadije
(maturation stages) – nezreli (immature), rani zreli
(početak generiranja nafte i plina – early mature),
maksimalno zreli (vrhunac generiranja nafte i plina
– peak mature), kasni zreli (konac generiranja nafte i
plina – late mature) i prezreli (postmature). Stadij zrenja
se može utvrditi kemijskom analizom ili bojom i
refl ektivnošću (sposobnost refl eksije) organske tvari.
Za kvantifi kaciju zrenja rabe se indeksi refl ektancije
vitrinita (vitrinite refl ectance index), termičke alteracije
(thermal alteration index) i boje spora (spore color
index); v. mature, maturity.
maturation hypothesis – hipoteza zrenja (sazrijevanja).
U geologiji – pretpostavka da su lake nafte (light
oils) starije i zrelije, a teške nafte (heavy oils) mlađe i
manje zrele.
mature – zreo. (1) U sedimentologiji – koji se odnosi na
treći stadij teksturne zrelosti (textural maturity). Zrelim
se nazivaju klastični sedimenti (clastic sediments)
koji su bili diferencirani ili odvojeni od matičnih stijena
(parent rocks) djelovanjem dugotrajnih procesa
s visokim intenzitetom i koji su karakterizirani postojanjem
stabilnih minerala (na primjer, kvarca), malim
sadržajem aktivnijih oksida (na primjer, oksida natrija),
nedostajanjem materijala neotpornog na trošenje
(na primjer, gline) i također postojanjem dobro
sortiranih, ali poluuglastih do uglastih zrna. Primjer
je zreli pješčenjak (mature sandstone) bez gline na
plaži. (2) U geologiji – termin za označavanje matične
stijene (source rock) koja je postigla potrebnu
temperaturu i vrijeme izlaganja zrenju (sazrijevanju)
za generiranje ugljikovodika. Zrele matične stijene
za naftu (mature oil source rocks) odgovaraju refl ektanciji
vitrinita (vitrinite refl ectance) od 0,5% do 1,3%,
indeksu termičke alteracije (thermal alteration index)
od 2,2% do 3,5% i indeksu boje spora (spore color
index) od 3,5 do 9,0, dok zrele matične stijene koje
generiraju pretežito plinovite ugljikovodike (mature
gas-prone source rocks) imaju refl ektanciju vitrinita
od 0,7% do 1,3%; v. maturation, maturity. (3) U geomorfologiji
– koji se odnosi na stadij zrelosti (stage
of maturity) ciklusa erozije, osobito zrelim se naziva
reljef (topografi ja) ili područje i njegovi pojedini
oblici reljefa (poput ravnice ili platoa), koji su dosegli
maksimalni razvoj i izraženost forme ili rijeka (i njena
dolina) s potpuno razvijenim profi lom ravnoteže te
također relativno stabilna obala.
mature oil – zrela nafta. U geologiji – sirova nafta koja
je generirana pri relativno visokim temperaturama
u »naftnom oknu« (v. oil window). Sadržava spojeve
manje molarne mase i manje asfaltnih spojeva
od nezrele nafte (koja je generirana pri nižim temperaturama,
immature oil) i relativna gustoća joj je
manja.
maturity – zrelost. (1) U sedimentologiji – stupanj kojem
se klastični sediment (clastic sediment) po teksturi
i sastavu približava konačnom produktu koji
se može formirati djelovanjem prirodnih procesa; v.
compositional maturity, mineralogic maturity, textural
maturity. (2) U geologiji – stupanj do kojeg se zbilo
generiranje ugljikovodika u matičnoj stijeni (source
rock). Zrelost se može podijeliti na tri stadija: (a) rani
zreli (early mature) – odgovara refl ektanciji vitrinita
(vitrinite refl ectance) od 0,5% do 0,65%, indeksu termičke
alteracije (thermal alteration index) od 2,2%
do 2,3% i indeksu boje spora (spore color index) od
3,5 do 5,0; (b) maksimalni zreli (peak mature) – odgovara
refl ektanciji vitrinita od 0,65% do 0,9%, indeksu
termičke alteracije od 2,3% do 2,6% i indeksu
boje spora od 5,0 do 7,0, i (c) kasni zreli (late mature)
– odgovara refl ektanciji vitrinita od 0,9% do 1,3%, indeksu
termičke alteracije od 2,6% do 3,5% i indeksu
boje spora od 7,0 do 8,5; v. maturation, mature. (3) U
razvoju obala – stadij razvoja obalne linije (shoreline),
obale ili priobalja (shore, coast) koji počinje kada
se postigne profi l ravnoteže (profi le of equilibrium).
Karakteriziran je smanjenjem energije valova; stvaranjem
žalova (plaža); iščezavanjem laguna i močvara;
izravnavanjem obalne linije zbog zatvaranja zaljeva
i rezanja rtova; formiranjem glatke, pravilne obalne
linije u obliku zavojite krivulje i (eventualno) odstupanjem
obale od unutarnjih dijelova zaljeva. Taj se
proces ne odvija nužno svagdje jednakim intenzitetom
zbog različite otpornosti stijena prema eroziji.
(4) U razvoju rijeka – stadij u razvoju rijeke kada ona
stječe maksimalnu energiju i snagu i postiže takav
profi l ravnoteže (profi le of equilibrium) i takvu brzinu
koji su neophodni i dovoljni za prenošenje sedimenta
donešenog njenim pritocima. Stadij zrelosti rijeke
je karakteriziran količinom donešenog tvrdog materijala
koja je upravo približno jednaka sposobnosti
rijeke za njegovo prenošenje; dominacijom bočne
(lateralne) erozije nad erozijom dna; odsutnošću slapova,
brzica (bujica) i jezera; stabilnim, ali smirenim
tečenjem i muljevitom vodom; brojnim pritocima