Englesko hrvatski enciklopedijski rječnik istraživanja i ... - Ina

direct stratifi cation 240
direct stratifi cation – primarna stratifi kacija, v. primary
stratifi cation.
dirty – glinovit, nečist. Koji sadrži znatnu količinu šejla
dispergiranog (raspršenog) u porama stijena. Postojanje
takvog šejla smanjuje permeabilnost i efektivnu
poroznost formacija i utječe na rezultate mjerenja
mnogih tipova karotaža bušotina. Sastavljeni
elektrolitski sustav glina-pijesak može stvarati membranske
polarizacijske efekte, čestice gline u pijesku
djeluju kao selektivna ionska sita, a površinska vodljivost
minerala gline smanjuje električnu otpornost
(specifi čni električni otpor) stijene; v. clean.
dirty arkose – nečista arkoza, v. impure arkose.
dirty formation – glinovita (nečista) formacija, v. shaly
formation.
dirty sands – nečisti pijesci (pješčenjaci). Termin koji
se primjenjuje u radovima istraživanja električnim
metodama za označavanje pješčenjaka sa znatnim
sadržajem gline (glinenih primjesa). Takvi pješčenjaci,
prema tome, pokazuju primjetnu membransku
polarizaciju (membrane polarization) i nenormalno
visoku električnu provodnost (specifi čnu električnu
vodljivost, electrical conductivity) zbog površinskog
vođenja duž minerala gline.
dirty sandstone – nečisti pješčenjak. Pješčenjak koji sadržava
veliku količinu matriksa (cementirajuće tvari),
osobito vaka (v. wacke) s više od 10% glinovitog matriksa
(argillaceous matrix), ili grauvaka (v. graywacke)
s više od 15% detritskog glinenog matriksa (detrital
clay matrix). Čestice takvog pješčenjaka se drže zajedno
primarnim fi nozrnastim intersticijalnim detritusom
ili matriksom od materijala sličnog glini ili autigenim
derivatima takvog materijala. Nečisti pješčenjaci
se obično formiraju iz otopina velike gustoće ili
visoke viskoznosti; v. clean sandstone.
discharge – (1) protok. U hidraulici – količina protjecanja
u danom trenutku izražena kao volumen u
jedinici vremena. (2) protok (brzina transportiranja)
sedimenta, v. sediment discharge.
discharge coeffi cient – koefi cijent pražnjenja. Omjer
koefi cijenta protoka (v. fl o w c o e ffi cient) i koefi cijenta
pristupne brzine. Sinonim: coeffi cient of discharge.
discharge head – visina dizanja. Vertikalna visina između
usisa i tlačne strane pumpe.
discharge line – tlačni vod (cjevovod). U procesu bušenja
– vod (cjevovod) u cirkulacijskom isplačnom sustavu
bušaćeg postrojenja koji spaja isplačne pumpe
(mud pumps) s isplačnim crijevom (rotary hose).
discharge-rating curve – krivulja nivo-protok, v. stagedischarge
curve.
discharge valve – tlačni (ispusni) ventil. Jedan od dvaju
tipova ventila stapne (klipne) pumpe (v. reciprocating
pump), na primjer, isplačne i trocilindarske, kroz
koji se izbacuje tekućina iz nje. Drugi tip ventila je
usisni (intake valve, suction valve).
discoaster – diskoaster. Jedna od mikroskopski tankih
vapnenih pločica oblika zvijezde ili rozete s promjerom
od 10 do 35 mikrometara, za koje se vjeruje da
su ostaci planktonskih organizama i da mogu biti
izolirana tijela nalik na kokolit ili dijelovi pokretljivih
stanica ili cista. Diskoasteri se uobičajeno sreću u
tercijarnim sedimentima, ali očevidno ne postoje u
pleistocenu (pleistocenskim stijenama), pa je prema
nivou njihova iščeznuća sugerirana granica između
pliocena i pleistocena.
discontinuous reaction series
disconformable – (1) paralelno neskladan. U stratigrafi
ji – termin koji se odnosi na «paralelni nesklad» (v.
disconformity) ili označava takav nesklad formacije s
paralelnom slojevitošću (parallel bedding) u čijoj je
sedimentaciji nastupio prekid duljeg ili kraćeg trajanja.
(2) U petrologiji – neskladan. Termin za označavanje
kontakta intruzivnog tijela (contact of intrusive
body) koji uglavnom nije paralelan s unutarnjom
strukturom intruzije.
disconformity – paralelni (erozijski, stratigrafski) nesklad.
U geologiji i stratigrafi ji – nesklad (v. unconformity)
u kojem su plohe slojevitosti (bedding
planes) iznad i ispod prekida sedimentacije u biti
paralelne što pokazuje da je uzrok znatnog prekida
sedimentacije (break, interruption in sedimentation)
bio uglavnom dugotrajni period erozije (ili katkada
nepostojanje sedimentacije, nondeposition) koji
se obično očituje postojanjem vidljive neravne ili
hrapave erozijske površine (erosion surface), kao
nesklad u kojem su starije stijene ostale u biti horizontalne
za vrijeme erozije ili u periodu vertikalnog
uzdizanja i slijeganja (spuštanja, tonjenja) Zemljine
kore (bez naginjanja i rasjedanja). Tendencija je primjenjivanje
termina disconformity za označavanje
prekida sedimentacije koji odgovaraju vremenu taloženja
litostratigrafskih jedinica (rock units) najmanje
ranga formacije. Treba također napomenuti da
je termin prvobitno odgovarao današnjem pojmu
paraconformity (pseudonesklad). Sinonimi: erosional
unconformity, nonangular unconformity, parallel
unconformity, paraunconformity, stratigraphic unconformity.
discontinuity – (1) ploha diskontinuiteta. U strukturnoj
geologiji – ploha koja razdvaja dvije različite grupe
stijena, na primjer, rasjed (fault) ili kutni nesklad (unconformity).
(2) diskontinuitet (prekid) sedimentacije.
U stratigrafi ji – svaki prekid sedimentacije bez obzira
na njegov uzrok ili trajanje, koji je obično praćen
erozijom; nesklad (unconformity). Sinonim: break. (3)
seizmički diskontinuitet, diskontinuitet seizmičke brzine.
U seizmologiji – površina na kojoj se oštro mijenjaju
brzine širenja seizmičkih valova (seismic-wave
velocities); granica između seizmičkih slojeva (seismic
layers) Zemlje. Sinonimi: interface, seismic discontinuity,
velocity discontinuity.
discontinuous permafrost – diskontinuirano trajno zamrznuto
tlo (diskontinuirani permafrost). Zona trajno
zamrznutog tla (permafrosta) s dijelovima nezamrznutog
tla koji se nalaze ispod velikih rijeka ili jezera.
Javlja se u prijelaznoj zoni između sjeverne zone
kontinuirano trajno zamrznutog tla (kontinuiranog
permafrosta) i južne zone sporadično trajno zamrznutog
tla (sporadičnog permafrosta); v. continuous
permafrost, sporadic permafrost.
discontinuous phase – unutarnja (dispergirana, disperzna,
diskontinualna) faza, v. disperse phase.
discontinuous reaction series – diskontinuirani reakcijski
niz. U mineralogiji – reakcijski niz (v. reaction series),
ogranak Bowenovog reakcijskog niza (Bowen’s
reaction series), u kojem reakcija ranije formiranih
kristala s kasnijom tekućinom (taljevinom) protječe
s naglom faznom promjenom, na primjer, minerali
olivin, piroksen, amfi bol i biotit formiraju diskontinuirani
reakcijski red, jer su kristali iz različitih kristalnih
sustava; v. continuous reaction series.