Englesko hrvatski enciklopedijski rječnik istraživanja i ... - Ina

eauxite
odgovarajući nazivi). Brojčane oznake jakosti vjetra
se u praksi nazivaju boforima – kada se, na primjer,
navodi da je brzina vjetra između 41 i 47 čvorova
(što odgovara brojčanoj oznaci ili stupnju 9 na Beaufortovoj
skali), ta se naznaka opisuje izjavom da
«jakost vjetra iznosi 9 bofora». Nazivi vjetrova (koji se
razlikuju u pojedinim zemljama) za pojedine Beaufortove
brojčane oznake (stupnjeve) u pomorstvu su
sljedeći: 0 – tišina (v. calm); 1 – lako gibanje zraka (v.
light air); 2 – lahor (v. light breeze); 3 – povjetarac (v.
gentle breeze); 4 – umjereni vjetar (v. moderate breeze);
5 – svježi vjetar (v. fresh breeze); 6 – jaki vjetar (v.
strong breeze); 7 – umjereni olujni vjetar (v. moderate
gale); 8 – svježi olujni vjetar (v. fresh gale); 9 – jaki
olujni vjetar (v. strong gale); 10 – oluja (v. whole gale);
11 – jaka oluja, vihor (v. storm); 12 – uragan, orkan (v.
hurricane). Slične ili identične nazive imaju vjetrovi
na kopnu. Drugi nazivi skale: Beaufort scale of winds,
Beaufort wind force scale.
beauxite – boksit, v. bauxite.
bed – (1) sloj. (a) U stratigrafi ji – najmanja formalna
litostratigrafska jedinica (formal stratigraphic unit)
sedimentnih stijena (najmanja podjela serije stratifi
ciranih stijena) s relativno dobro defi niranom
gornjom i donjom granicom (razdjelnom plohom
između iznad i ispod zalegnutih slojeva) i čija je litologija
relativno homogena ili je jedinica sastavljena
od sličnih, manjih jedinica. Određenje sloja ili jedinice
slojeva kao formalne litostratigrafske jedinice
općenito treba ograničiti na jasne (izrazite) slojeve
čije je prepoznavanje osobito korisno. Slojevima
pješčenjaka zasićenih ugljikovodicima, kao i drugim
ekonomski važnim slojevima, na primjer, slojevima
ugljena, uobičajeno se daju imena ali takve jedinice i
njihovi nazivi obično nisu dio formalne stratigrafske
nomenklature. Termin bed se obično rabi sinonimno
s terminima layer (v.) i stratum (v.). (b) U geofi zici –
masa stijena s relativno većim horizontalnim nego
vertikalnim pružanjem koja je karakterizirana drugačijim
svojstvima od pokrovnih stijena. (c) U tehnici –
termin sloj (bed) također se rabi u raznim područjima
tehnike, na primjer, sloj adsorbenta (adsorbent bed),
sloj katalizatora (catalyst bed), balastni sloj (ballast
bed), kapilarni sloj (capillary bed), fi ltrirajući sloj (fi lter
bed), fl uidizirani sloj (fl uidized bed), nepomični sloj
(static bed) itd. (2) dno. U geomorfologiji – površina
na kojoj leži neko vodeno tijelo ili dio kopna prekriven
vodama rijeka, jezera ili oceana; dno riječnog
korita. Sinonimi: bottom, fl oor.
bedded – stratifi ciran, uslojen, slojevit. Koji je formiran,
raspoređen ili sedimentiran u obliku slojeva ili je
građen od slojeva ili se pojavljuje u obliku slojeva.
Termin se osobito odnosi na slojevite (uslojene) sedimentne
stijene, formaciju ili rudna ležišta i također
se primjenjuje za označavanje nesedimentnih tvorevina
sa slojevitom građom koja je rezultat uvjeta
njihove sedimentacije, na primjer, slojeviti talozi
(bedded deposits) vulkanskog tufa (pršinca) koji se
izmjenjuju s lavom u konusu stratovulkana; v. stratifi
ed, well-bedded.
bedded chert – slojeviti (uslojeni, prugasti) čert (rožnac,
rožnjak). Krti, čvrsto cementirani (vezani) i ritmički
uslojeni čert koji se pojavljuje u površinski široko rasprostranjenim
naslagama debelim desetke metara.
Sastoji se od jasnih, obično paralelnih slojeva deblji-
89
bedding plane
ne 3 do 5 centimetara koji su odvojeni proslojcima
tamnog kremenog šejla ili slojevima siderita. Pretpostavlja
se da je većina slojevitih čertova nastala
kristalizacijom biogenih opalnih skeleta, na primjer
od dijatomeja i radiolarija.
beddedness – stratifi kacija, slojevitost, v. stratifi cation.
beddedness index – indeks stratifi kacije (slojevitosti), v.
stratifi cation index.
bedding – U stratigrafi ji – (1) stratifi kacija, slojevitost,
uslojenost. Građa sedimentnih stijena (sedimentary
rocks) koja je karakterizirana postojanjem slojeva ili
proslojaka različite debljine, građe i sastava. Opća
fi zička i strukturna karakteristika rasporeda slojeva
i njihovih kontakata u masi stijene, kao što je kosa
slojevitost (cross-bedding) ili gradacijska slojevitost
(graded bedding). Slojevitost je također opći termin
koji označava postojanje slojeva, kao i tako nastalu
strukturu i može se primijeniti na slojevitu strukturu
i eruptivnih (magmatskih) i metamorfnih stijena. Sinonim:
layering; v. stratifi cation. (2) ploha slojevitosti,
v. bedding plane.
bedding cave – kaverna plohe slojevitosti, v. beddingplane
cave.
bedding cleavage – klivaž plohe slojevitosti, v. beddingplane
cleavage.
bedding fault – rasjed po slojevitosti, slojni rasjed. Rasjed
čija je ploha paralelna s plohom slojevitosti
(bedding plane) komponentnih stijena. Sinonim:
bedding-plane fault; v. bedding glide.
bedding fi ssility – cjepivost paralelna slojevitosti. Svojstvo
sedimentnih stijena, osobito fi nozrnastih poput
šejla, da se cijepaju više ili manje paralelno sa slojevitošću
– cjepivost duž ploha slojevitosti (duž ploha
koje se podudaraju sa slojevitošću stijena, bedding
planes). Cjepivost paralelna slojevitosti je primarna
folijacija koja se formira u sedimentnim stijenama tijekom
njihove sedimentacije i kompakcije (zbijanja)
i rezultat je paralelnosti pločastih minerala s plohom
slojevitosti stijena.
bedding glide – navlaka po slojevitosti. Navlaka, gotovo
horizontalna, koja se formirala klizanjem stijena
po plohi slojevitosti (bedding plane). Sinonim: bedding
thrust; v. bedding fault.
bedding index – indeks stratifi kacije (slojevitosti), v.
stratifi cation index.
bedding joint – pukotina paralelna slojevitosti. Pukotina
u sedimentnim stijenama koja je paralelna s
plohom slojevitosti (koja slijedi plohu slojevitosti,
bedding plane). Sinonim: bed joint.
bedding plane – ploha slojevitosti (uslojavanja, stratifi -
kacije). (1) Ravna ili gotovo ravna površina slojevitosti
(v. bedding surface) koja vidljivo razdvaja svaki naredni
sloj u stratifi ciranim (uslojenim, slojanim) stijenama
(s jednakim ili različitim litološkim sastavom ili
litologijom) od prethodnog ili sljedećeg sloja. Ploha
je taloženja (plane of deposition). Plohe slojevitosti
označavaju završetak jednog sedimenta i početak
drugog različitog karaktera, na primjer, ploha koja
razdvaja sloj pješčenjaka od sloja muljnjaka (madstona)
što iznad zaliježe i često upućuju na promjene
uvjeta sedimentacije i mogu pokazivati razlike
u lučenju i boji stijena ili istodobno jedno i drugo.
Stijene posjeduju svojstvo lakog lomljenja ili cijepanja
duž ploha slojevitosti. (2) Termin koji se obično
primjenjuje za bilo koju površinu slojevitosti, čak i