Englesko hrvatski enciklopedijski rječnik istraživanja i ... - Ina

shoal breccia
ili blokirati nešto plićakom, prijeći od veće dubine
vode na manju.
shoal breccia – plitkovodna breča. Podvodna (podmorska)
breča (submarine breccia) formirana djelovanjem
valova i plima na pličini i također dijastrofi zmom ili
agradacijom. Obično je vapnenačka.
shoaling upward sequence – sekvencija s oplićivanjem
prema vrhu. Vertikalna sekvencija u sedimentima
(sediments) ili sedimentnim stijenama (sedimentary
rocks) koja se istaložila s oplićivanjem (smanjivanjem
dubine vode) prema gore. Čestice obično okrupnjavaju
prema gore u takvim sekvencijama. Sinonim:
shallowing upward sequence.
shock – potres, v. earthquake.
shock absorber – prigušni bušaći prijelaznik, bušaći prijelaznik
za prigušivanje udara, v. shock sub.
shock breccia – udarna breča. Razdrobljena stijen (fragmental
rock) formirana djelovanjem udarnih valova
(v. shock wave).
shock hose – prigušno isplačno crijevo, v. vibrator hose.
shocking – stimulacija bušotine naglim padom tlaka.
Metoda stimulacije bušotine izazivanjem naglog
pada tlaka čime se smanji tlak u nezacijevljenom kanalu
bušotine (kanalu bušotine bez zaštitne kolone,
open hole) ili u njenim perforacijama. Brzi impuls velike
razlike tlaka između formacije i bušotine izazove
strujanje (pritjecanje) slojnih fl uida u bušotinu.
shock lamellae – udarne lamele, v. planar features.
shock lithifi cation – udarna litifi kacija. Pretvaranje prvobitnog
rahlog (rastresitog) klastičnog materijala
u koherentne (cementirane) agregate djelovanjem
udarnih valova (v. shock wave), poput valova proizvedenih
eksplozijama ili udarima meteorita. Rezultat
takve konsolidacije je, na primjer, tzv. «trenutna
stijena» (v. instant rock). Proces udarne litifi kacije
očevidno uključuje mehanizme kao što su nastanak
pukotina (fracturing), kompakcija (zbijanje, compaction)
i intergranularno (međuzrnsko) taljenje (intergranular
melting).
shock loading – udarno opterećenje. Proces djelovanja
visokog tlaka izazvanog udarnim valovima (djelovanja
visokotlačnih udarnih valova), generiranim
umjetnim eksplozijama ili udarima meteorita (v.
shock wave), na materijal.
shock melting – udarno taljenje. Taljenje materijala
uvjetovano visokim temperaturama koje se pojavljuju
zbog djelovanja velikog tlaka udarnih valova (v.
shock wave).
shock-metamorphic facies – facijes udarne metamorfoze
(metamorfi zma). Nepravilni termin koji se primjenjuje
za označavanje cjelokupnosti mineraloških
osobitosti (kao, na primjer, prisutnost brojnih paralelnih
ploha i tetomorfnih stakala) čije je formiranje
povezano s određenim stupnjem udarne metamorfoze
(v. shock metamorphism). Budući da termin po
smislu pretpostavlja bliskost s uvjetima ravnoteže,
njegova se primjena ne preporučjuje – prednost se
više daje terminu stages of shock metamorphism (stadiji
udarne metamorfoze).
shock metamorphism – udarna metamorfoza (metamorfi
zam). U geologiji – sveukupnost opažanih
stalnih fi zičkih, kemijskih, mineraloških i morfoloških
promjena koje se zbivaju u stijenama i mineralima
pri prolaženju visokotlačnih udarnih valova (v.
shock wave) čije je djelovanje vrlo kratkotrajno – od
781
shoestring sand
nekoliko mikrosekundi do dijela minute. Jedini poznati
prirodni proces (mehanizam) u kojem se može
manifestirati udarna metamorfoza je pad, odnosno
udar velikih meteorita ogromnom brzinom, ali termin
također uključuje identične efekte udarnih valova
generiranih u laboratorijskim pokusima malih
razmjera i nuklearnim i kemijskim eksplozijama; v.
impact metamorphism.
shock sub – prigušni bušaći prijelaznik, bušaći prijelaznik
za prigušivanje udara, amortizer udaraca. U procesu
bušenja – alatka koja se spušta u bušotinu s bušaćom
kolonom (kolonom bušaćih alatki, drillstring),
postavlja između bušaćeg dlijeta (drill bit) i teške šipke
(drill collar – katkada 0,9 do 1,8 metara/30 do 60
stopa iznad dlijeta) i rabi čelične ili gumene opruge
(springs) za prigušivanje udara kada dlijeto odskakuje
(odbija se) od tvrde formacije na dnu bušotine
tako da ostaje u kontaktu s bušenom formacijom.
Udarni prijelaznik također smanjuje vibracije dubinskog
bušaćeg sklopa (sklopa bušaćih alatki). Ne
primjenjuju se sa sklopovima bušaćih alatki u kojima
uzrokuju smanjenje njihove krutosti. Sinonimi: shock
absorber, vibration dampener.
shock wave – (1) udarni val. Tlačni (kompresijski) val
(compressional wave) koji se javlja uvijek kada je brzina
tijela u odnosu na sredinu (medij) veća od brzine
zvuka u toj sredini i ima amplitudu veću od granice
elastičnosti sredine u kojoj se širi. Udarnom valu odgovara
prijelazno područje male, ali konačne debljine,
unutar kojeg se zbivaju vrlo oštre promjene tlaka,
temperature, gustoće i svojstava brzine sredine. Kao
primjer može poslužiti val koji se širi (rasprostire)
kroz zrak od eksplozije. U stijenama se udarni val širi
nadzvučnim brzinama i u stanju je izazvati vaporizaciju
(isparavanje), taljenje, mineralošku pretvorbu ili
jaku deformaciju materijala stijena; v. blast wave. (2)
eksplozijski udarni val, v. blast.
shock zone – udarna zona. Volumen stijene u krateru
nastalom udarom ili eksplozijom ili oko kratera u
kojem se opaža izrazita deformacija udarnom metamorfozom
ili efekt transformacije (pretvorbe); v.
shock metamorphism.
shoe – peta. U tehnici bušenja – kratki šuplji čelični
cilindar sa zaobljenim dnom koji se navrće na dno
kolone alatki za instrumentaciju (fi shing string) ili
zaštitne kolone (kolone zaštitnih cijevi, casing string)
prije njihova spuštanja u bušotinu radi vođenja kolone
cijevi u kanalu bušotine. Postoji više konstrukcija
i namjena peta – za zaštitne kolone (casing shoe), s
protupovratnim ventilom (fl oat shoe), za automatsko
punjenje zaštitne kolone (automatic fi llup shoe), za
glodanje (milling shoe) i obušivanje (washover shoe)
i druge.
shoestring – sedimentni rukavac. Dugo, relativno usko
i ravno ili zakrivljeno sedimentno tijelo (sedimentary
body) čiji je omjer (odnos) širine i debljine manji od
5:1, a obično je 1:1 ili čak manji, na primjer, sedimenti
(ispune) korita (channel fi ll), prudovi (bars), dine (dunes)
ili plažni sedimenti (beach deposits).
shoestring sand – pješčani (pješčenjački) rukavac. Sedimentni
rukavac (dugo, usko lećasto tijelo) sastavljen
od pijeska ili pješčenjaka koji je obično pokopan
usred mulja ili šejla, na primjer, pokopani pješčani
prud (buried sandbar) ili pokopani sediment korita
(buried channel fi ll). Sinonim: shoestring sandstone.