Englesko hrvatski enciklopedijski rječnik istraživanja i ... - Ina

exploration seismology 297
exploration seismology – prospekcijska (primijenjena)
seizmologija, seizmičko istraživanje (prospekcija), v.
applied seismology.
exploration well – istraživačka bušotina. Bušotina
koja se izrađuje u sklopu geološkog istraživanja radi
pronalaženja novih naftnih ili plinskih ležišta/polja,
određivanja granica već otkrivenih ležišta/polja te
istraživanja plićih i dubljih horizonata (formacija) na
poznatim ležištima/poljima. Mogu se bušiti na potpuno
novom području istraživanja (u tom slučaju se
naziva tragalačkom – v. wildcat well) ili na području na
kojem već postoje otkrivena polja/ležišta radi pronalaženja
novih produktivnih formacija iznad ili ispod
njih. Istraživačke bušotine su visokorizične, ali povrat
ulaganja može biti visok ako se otkriju znatne rezerve.
Sinonimi: exploratory well, prospect hole, prospecting
hole, prospecting well, prospect well.
exploratory well – istraživačka bušotina, v. exploration
well.
explosion breccia – piroklastična breča. Tip vulkanske
breče (v. volcanic breccia) koja je formirana vulkanskom
eksplozijom. Sinonimi: eruption breccia, explosive
breccia, pyroclastic breccia.
explosion cloud – erupcijski (vulkanski) oblak, oblak vulkanskog
pepela (vulkanske prašine), v. eruption cloud.
explosion source – eksplozijski seizmički izvor (izvor seizmičke
energije). U seizmičkoj prospekciji – tip izvora
seizmičke energije primjenom eksploziva, odnosno
izazivanjem eksplozija (na primjer, dinamita). Eksplozije
se iniciraju obično u izbušenim minskim bušotinama
(shot hole) dubine od 3 do 100 metara (10 do
300 stopa) ili u zraku (iznad površine zemlje), a detonirajući
štapini se rabe u rovovima ili također na površini.
Prednost eksplozijskih izvora seizmičke energije
je u tome što se mogu nalaziti ispod slojeva s malom
brzinom širenja seizmičkih valova (weathering layer)
i što daju kratke širokopojasne impulse. Nedostaci
su međutim potreba za izradom skupih minskih bušotina
(bušotina za paljenje) i opasno rukovanje, a
frekvencija ovisi o materijalu u kojem je izvršeno paljenje
(eksplozija). Sinonimi: explosive source, explosive-type
source; v. seismic energy source.
explosive breccia – piroklastična breča, v. explosion breccia.
explosive fracturing – frakturiranje eksplozivom, v. well
shooting.
explosive limits – granice eksplozivnosti. Gornja i donja
vrijednost koncentracije gorivog plina (u %) ili najviša
i najniža volumenska koncentracija gorivog plina pomiješanog
sa zrakom (ili drugim plinovima) pri kojoj
nastaje upaljiva i eksplozivna smjesa; v. lower explosive
limit, upper explosive limit.
explosive source – eksplozijski seizmički izvor (izvor seizmičke
energije), v. explosion source.
explosive-type source – eksplozijski seizmički izvor
(izvor seizmičke energije), v. explosion source.
exponential decline – eksponencijalni pad proizvodnje,
v. exponential production decline.
exponential decline curve – krivulja eksponencijalnog
pada (eksponencijalna krivulja pada) proizvodnje, v.
exponential production decline curve.
exponential production decline – eksponencijalni pad
proizvodnje. Tempo (brzina) pada proizvodnje bušotine
ili ležišta u jednakom postotku svake godine
(npr. 10% godišnje). Ovisnost kapaciteta proizvodnje
extended succession
o vremenu općenito ima oblik krivulje u linearnom
koordinatnom sustavu, ali je ovisnost kapaciteta o
ukupnoj proizvodnji u linearnom koordinatnom sustavu
katkada pravac. Ovisnost kapaciteta proizvodnje
(logaritamska skala) o vremenu (linearna skala)
također je pravac. Krivulje eksponencijalnog pada
proizvodnje su najjednostavnije za analizu i najčešće
se rabe za procjene rezervi nafte. Sinonimi: constantpercentage
decline, exponential decline; v. production
decline,production decline curve, exponential production
decline curve, harmonic production decline, hyperbolic
production decline.
exponential production decline curve – krivulja eksponencijalnog
pada (eksponencijalna krivulja pada)
proizvodnje. Tip krivulje pada proizvodnje nafte i
plina kada je pad proizvodnje u jedinici vremena
jednak konstantnom postotku trenutne proizvodnje.
Pad proizvodnje je eksponencijalan ako zavisnost
kapacitet proizvodnje (ordinata, logaritamska skala)
– vrijeme (apscisa, linearna skala) ili kapacitet proizvodnje
(ordinata) – ukupna proizvodnja (apscisa) u
linearnom koordinatnom sustavu ima oblik pravca.
Ekstrapolacijom tih pravaca mogu se lako odrediti
kapaciteti buduće proizvodnje i maksimalna pridobiva
količina nafte i plina (do ekonomski graničnog kapaciteta).
Analiza eksponencijalne krivulje pada proizvodnje
je najjednostavnija i najčešće se primjenjuje
iz više razloga: (1) pad proizvodnje mnogih bušotina,
ležišta i polja je eksponencijalan tijekom velikog dijela
njihova proizvodnog vijeka i odstupat će znatno
samo prema kraju tog perioda; (2) određivanje pada
proizvodnje je mnogo jednostavnije i lakše nego kod
uporabe krivulja harmonijskog i hiperboličnog pada
proizvodnje, i (3) razilaženje s rezultatima drugih dvaju
tipova pada proizvodnje se često javlja za nekoliko
godina u budućnosti ali, kada se razlika diskontira na
sadašnje vrijeme, ona obično nije znatna. Sinonim:
constant-percentage decline curve; v. exponential production
decline.
exposure – (1) ogoljelost, izlaz na površinu. (a) U geologiji
– površina stijenske formacije ili geološke strukture
koja se može vidjeti. Izlaz na površinu može biti
prirodni ili umjetni, tj. nesakriven tlom, vegetacijom,
vodom ili tragovima ljudske djelatnosti; v. outcrop.
(b) U geomorfologiji – priroda i stupanj otkrivenosti
padine ili predjela (mjesta) vjetru, sunčevoj svjetlosti,
vremenu, utjecajima oceana i dr. (2) izloženost rezne
površine rezača, v. cutter exposure.
exsolutional – eksolucijski. Termin za označavanje sedimenata
ili sedimentnih stijena koje su otvrdnule (formirale
se) iz otopine precipitacijom ili sekrecijom.
exsudation – eksudacija. U geologiji – tip solnog raspadanja
stijena (v. salt weathering) pri kojem se od površine
stijene odvajaju ljuske zahvaljujući rastu kristala
soli (zbog kapilarnog djelovanja).
extended-nozzle jet bit – bušaće (mlazno bušaće) dlijeto
s produženim mlaznicama, v. jet drilling bit.
extended reach well – bušotina velikog horizontalnog
dosega. Horizontalna bušotina s vrlo velikim dosegom,
npr. Jedna bušotina izrađena na Sahalinu s ukupnom
vertikalnom dubinom 2.600 metara je imala
ukupnu duljinu kanala (od ušća do dna) blizu 11.000
metara (horizontalni dio kanala duljine 1.565 m).
extended succession – ekstenzivna serija. Relativno
debela kontinuirana stratigrafska serija (stratigraphic