Englesko hrvatski enciklopedijski rječnik istraživanja i ... - Ina

disintegration 242
kavne prema gore i odsijecaju vrhove leća koje leže
ispod njih. Smatra se da je zdjelasta struktura formirana
ispiranjem gline pornom vodom koja je bila istisnuta
ubrzo nakon sedimentacije pijeska.
disintegration – dezintegracija. (1) U geologiji – (a) Sinonim
termina mehaničko trošenje ili raspadanje (v.
mechanical weathering). Katkada termin d u svojoj
defi niciji uključuje i kemijsko djelovanje, pa je u tom
slučaju praktično sinonim općeg termina weathering
(trošenje ili raspadanje stijena). (b) Razlaganje organske
tvari sporim izgaranjem, pri čemu ne nastaju ugljikovi
spojevi nego su produkti samo hlapljive supstancije
– ugljik-dioksid i voda. (2) v. radioactive decay.
disjunctive fold – disjunktivna bora. Bora u kojoj su pri
njenom formiranju krtiji (lomljiviji) slojevi bili zdrobljeni
i razdvojeni, a plastičniji slojevi promijenili
oblik bez primjetnog loma (pod utjecajem sila deformacije).
disk – disk. U sedimentologiji – sedimentna čestica (sedimentary
particle) zamjetno diskoidnog (okruglog
i pljosnatog), sferoidnog (spljoštena na polovima)
ili pločastog oblika koja je u Zinggovoj klasifi kaciji
(Zingg’s classifi cation) defi nirana omjerom (odnosom)
širine prema duljini većim od 2:3 i omjerom
debljine prema širini manjim od 2:3.
disk-wall packer – dubinska brtvenica (paker) s lomljivim
diskom. Dubinska brtvenica (paker) s klinovima i
diskom koji se mora slomiti nakon što se paker spusti
na dubinu postavljanja u kanalu bušotine. Disk
se lomi ubacivanjem osovinice (go-devil) ili kratkog
komada cijevi (duljine 15 do 20 cm) u bušotinu ili
spuštanjem teškog utega na užetu. Nakon loma diska
opruga pakera potisne njegove klinove (do tada
u zatvorenom položaju) prema gore. Klinovi pakera
se rašire oko njegova konusa i pritisnu na stijenku
zaštitne kolone (casing). Kolona uzlaznih cijevi (tubing)
sjedne na klinove i raširi brtveni element pakera.
Paker s lomljivim diskom ima prednost u odnosu
na objesivi (viseći) paker radi jednostavnosti i lakoće
postavljanja u bušotini, može lako pomicati na viši
položaj u kanalu bušotine, ali se ne može pomaknuti
na niži položaj dok se ne izvadi iz bušotine i promijeni
disk.
dislocation – dislokacija, v. displacement.
dislocation breccia – dislokacijska (rasjedna) breča, v.
fault breccia.
dislocation metamorphism – dislokacijska metamorfoza
(metamorfi zam). U geologiji – oblik dinamske
regionalne metamorfoze (regionalne dinamometamorfoze,
dynamic regional metamorphism) koji
se manifestira duž uskih pojaseva otkidanja ili drobljenja
stijena bez zamjetnog porasta temperature.
Termin se smatra ekvivalentnim pojmu dynamometamorphism
(dinamometamorfoza ili dinamometamorfi
zam); v. cataclastic metamorphism, dynamic
metamorphism.
dismicrite – dismikrit, vapnenac »ptičje oko«. Vapnenac
fi ne teksture (fi ne-textured limestone) koji sadrži manje
od 1% alokema (alokemijskih sastojaka ili materijala)
i sastoji se uglavnom od litifi ciranog karbonatnog
mulja (mikrita, lithifi ed carbonate mud, micrite) te
ima uklopke sparitnog kalcita (sparry calcite) nepravilna
oblika ili u obliku »ptičjeg oka« (v. bird’s eye) koji
ispunjavaju šupljine nastale lokalnim poremećajima.
Sinonim: bird’s eye limestone.
dispersion curve
dispersed drilling fl uid – dispergirani bušaći (isplačni)
fl uid, v. dispersed drilling mud.
dispersed drilling mud – disperzna bušaća isplaka. Tip
bušaće isplake na bazi vode (water-base drilling mud)
kojoj je dodan kemijski dispergator radi defl okulacije
njenih čvrstih čestica, odnosno držanja pločica gline
(clay platelets) razdvojenim. Disperzne isplake imaju
veću viskoznost i čvrstoću gela (gel strength), bolju
kontrolu fi ltracije (gubljenja fl uida, fi ltration control)
i veću toleranciju čvrstih čestica (solids tolerance)
nego nedisperzne isplake (nondispersed muds). Većina
kemijskih dispergatora, na primjer, lignit (lignite),
lignosulfonat (lignosulfonate), kiselog su karaktera
i zahtijevaju alkalnu sredinu za optimalno djelovanje.
Viskoznost i fi ltracijska svojstva se reguliraju
sadržajem gline (bentonita), gustoća materijalima
za otežavanje, a pH se kontrolira kaustičnom sodom
(natrij-hidroksidom). Dijele se na dva tipa – kalcijske
(v. calcium-based drilling mud) i na bazi morske vode
(v. seawater drillimg mud). Sinonimi: dispersed mud; v.
drilling mud, water-base drilling mud.
dispersed feed method – metoda raspršivanja močeće
faze (disperznog injektiranja). Stacionarna metoda
mjerenja relativnih permeabilnosti (mjerenje metodom
stacionarnog stanja ili stacionarnog strujanja).
Močeći fl uid (wetting fl uid) se uvodi u ispitivanu jezgru
prethodno raspršen (dispergiran) prolaženjem
kroz porozni materijal koji je sličan jezgri, tako da
se više ili manje jednolično distribuira kroz jezgru.
Nemočeća faza (nonwetting phase) se uvodi u jezgru
kroz radijalne žljebove na izlaznom kraju sekcije za
dispergiranje (tj. na spoju sekcije i uzorka jezgre); v.
steady-state relative-permeability measurement.
dispersed gas injection – injektiranje plina u naftnu
zonu, v. gas injection into oil zone.
dispersed gas-injection pressure maintenance – podržavanje
tlaka injektiranjem plina u naftnu zonu, v.
gas injection into oil zone.
dispersed mud – disperzna isplaka, v. dispersed drilling
mud.
dispersed phase – unutarnja (dispergirana, disperzna,
diskontinualna) faza, v. disperse phase.
disperse phase – unutarnja (dispergirana, disperzna,
diskontinualna) faza. Faza disperznog sustava koja
se sastoji od čestica čvrste, tekuće ili plinovite tvari
raspršenih (dispergiranih) u neprekidnom ili vanjskom
sredstvu (sredini, fazi – v. continuous phase).
U emulziji tipa »nafta u vodi« (oil-in-water emulsion)
unutarnja faza je nafta, a u emulziji tipa »voda u nafti«
(water-in-oil emulsion) unutarnja faza je voda..
dispersion – disperzija, raspršenost. (1) U seizmici – izobličenje
oblika grupe seizmičkih valova (seismic-wave
train) zbog promjene brzine s frekvencijom. Brjegovi
(peaks) i dolovi (troughs) valova mogu napredovati
ili uzmicati od početka vala s njegovim gibanjem. (2)
U statistici – raspršenost ili raspon vrijednosti oko
središnje tendencije. Uobičajene mjere disperzije
su standardna devijacija (standard deviation) i sortiranje
(sorting). (3) U optici – razlike u optičkim konstantama
(na primjer, u duljinama valova i indeksima
refrakcije ili loma) danog minerala za različite valne
duljine spektra.
dispersion curve – krivulja disperzije. U seizmici – dijagram
ovisnosti brzine seizmičkog vala o frekvenciji
ili periodi.